OFISI YA RAISI, 

TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MTIHANI WA UTUMILIFU KIDATO CHA PILI

021

Muda: 2:30

KISWAHILI

Mwaka: 2024

Maelekezo 

1. Karatasi hii ina sehemu A, B na C zenye jumla ya maswali kumi (10). 

2. Jibu maswali yote kwenye nafasi ulizopewa. 

3. Sehemu A na C zina alama kumi na tano (15) kila moja na sehemu B ina alama sabini (70). 

4. Zingatia maelekezo ya kila sehemu na ya kila swali. 

5. Majibu yote yaandikwe kwa kalamu yenye wino wa bluu au mweusi. 

6. Vifaa vyote vya mawasiliano visivyoruhusiwa havitakiwi katika chumba cha upimaji. 

7. Andika Namba yako ya Upimaji katika kila ukurasa sehemu ya juu upande wa kulia. 

SEHEMU A (Alma 15) 

Jibu maswali ,yote katika sehemu hii. 

1. Katika vipengele (i) hadi (x), chagua herufi ya jibu sahihi kisha andika herufi ya jibu hilo katika kisanduku ulichopewa.

(i) Chagua neno linalofaa kujaza sentensi: "Mtoto alikuwa na ________ kwa mama yake." 

1.               upendo 
2.                hasira 
3.               huzuni
4.               woga

(ii) Ni ipi kati ya yafuatayo sio aina ya swali linaloweza kuulizwa katika mazungumzo ya kawaida? 

1.               Swali la wazi 
2.                Swali la ndiyo au hapana 
3.               Swali la kuthibitisha 
4.               Swali la kuuliza maoni 

(iii) Ni ipi kati ya yafuatayo sio tamathali ya heshima inayotumika katika Kiswahili? 

1.               Tafadhali 
2.                Asante 
3.               Samahani 
4.               Ndiyo 

(iv) Ni ipi kati ya yafuatayo sio nyenzo ya lugha inayoweza kutumika kujifunza Kiswahili? 

1.               Kamusi
2.                Kitabu cha sarufi  
3.               Tovuti ya kujifunza Kiswahili
4.               Wimbo wa Kiswahili

(v) Ni ipi kati ya semi zifuatazo zina maana ya "Usipoteze matumaini"? 

1.               Mwamba hauvunjiki kwa maneno
2.                Kidogo kidogo hujaza kibaba
3.               Haraka haraka haijawahi kusalimu 
4.               Usilie kabla ya kuanguka

(vi) Mimi ni nani? Nina miguu minne, lakini siwezi kutembea. Nina nyumba, lakini siishi ndani yake. Nina kichwa, lakini sina akili. Mimi ni nani? 

1.               Mti 
2.                Nyumba 
3.               Meza 
4.               Gari

(vii) Hadithi maarufu ya Kiswahili inayohusu sungura na mamba inaitwa nini? 

1.               Sungura na Mbweha 
2.                Sungura na Kombora 
3.               Sungura na Bongo
4.               Sungura na Mamba

(viii) Ni ipi kati ya nahau zifuatazo zina maana ya "Kuwa mwangalifu"? 

1.               Kuwa mjanja kama nyoka 
2.                Kuwa mkali kama simba 
3.               Kuwa mpole kama mwana-kondoo
4.               Kuwa macho kama bundi

9.               Nyenzo kuu za lugha ya mazungumzo ni

1.               Usimuliaji
2.                Mdomo
3.               Maandishi
4.               Vitendo
5.                Ishara

10.                 Tamadhali inayofanya kitu kisicho na uhai kutenda kama binadamu

1.               Sitiari
2.                Tashihisi
3.               Tashibiha
4.               Mubalaga
5.                Takriri

2. Oanisha dhima za nyimbo za fasihi simulizi zilizo katika orodha A na aina za nyimbo kutoka orodha B kisha andika herufi ya jibu sahihi katika kisanduku ulichopewa.

Orodha A	Orodha B
Husimulizi kama mifano ya kuadiri watu Husimilia chimbuko la asili kitu Fulani Husimulia kwa nia ya kuchekesha na kukejeli. Husimulia kwa lengo la kuwaasa watoto Husimulia kuhusu matukio ya kihistoria	Soga                Tarihi               Vigano               Visasili                Hadithi                Mizungu               Ngano.

SEHEMU B: ALAMA 70

3. Tumia mofimu zifuatazo kuonesha thamani ilizopewa katika paradise Mfano Li- Kuonesha wakati uliopita (Aliondoka)

1.                      ta - kuonesha wakati ujao   
2.                      o - kuonesha mzizi wa neno -  
3.                      ni - kuonesha kitenzi kishirikishi-  
4.                      ku- kuonesha urejesho kwa mtendwa-  
5.                      ki - kuonesha udurushaji -  
6.                      me - kuonesha hali timilifu -  
7.                      kwa - kuonesha mahali -  
8.                      a - kuonesha nafsi -  
9.                      ka - kuonesha kauli ya kutendeka -  
10.                      ku - kuonesha wakati uliopita -  

4. Rafiki yako amepewa kazi na Mwalimu wake wa kiswahili, akusanye kazi mbalimbali za fasihi simulizi kutoka jamii za kitanzania lakini ameshindwa na kusema hajui namna ya kuzipata. Kwa kutumia ujuzi wako wa somo la kiswahili mueleze rafiki yako njia tano za kukusanya kazi za fasihi hiyo.

5. Sentensi zifuatazo ni tata. Toa maana mbili kwa kila sentensi ili kudhibitisha utata huo

i) Masudi ameiba kanga

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

ii) Kaka amenunua tai

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

iii) Daktari aliniunga mkono

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

iv) Tausi amemwandikia mama yake barua

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

v) Juma alimpigia mwanangu mpira

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

6. a)Eleza maana ya lugha ya mazungumzo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b) Taja mambo manne yanayotakiwa kuzingatia wakati wa mazungumzo

i) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

ii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

iii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

iv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c) Eleza dhima tano za lugha

i. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 

ii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

iii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

iv. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 v. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

7. Kila mhusika ana kazi yake katika kazi ya fasihi. Taja kazi moja moja ya wahusika wafuatao.

1.                Fanani
2.                Hadhira
3.                 Wanyama
4.                Binadamu
5.                Mahali

8. Mzee Kimwaga ni fanani mahiri ambaye kila jioni hukaa na wajukuu zake na kuwatolea vitendawili. Jana amewapa vitendawili vitano lakini hakuna aliyeweza kuvitegua. Tumia utaalamu wako ulioupata kwenye somo la fasihi kuvitegua.

(i) Yeye anatuona, sisi hatumuoni.

(ii) Popote niendapo ananifuata

(iii) Nyumba yangu haina mlango

(iv) Kitu kidogo kimemtoa Mfalme kitini.

(v) Mzazi ana miguu bali mzaliwa hanayo

 

9. Soma kifungu cha habari kisha jibu maswali yanayofuata:

“Wanangu chukueni vigoda mketi niwausie ya dunia, maana ya jana sio ya leo na ya leo sio ya kesho. Zama zetu hatukupata kumuona mwanamke akivaa kaptura wala bukta, pia hatukupata kumuona mwanaume katoga masikio wala kusuka nywele. Leo ni jambo la kawaida kuona hayo, tena hayo ni madogo kuna makubwa zaidi ya hayo.

Ukistajaabu ya Musa utaona ya Firauni. Binti yangu angalia sana mwanaume atakayekuoa. Unaweza kudhani umeolewa na mwanaume, kumbe ni mke mwenzio, kwako mumeo huko nje ni mke wa mtu.

Nawe kijana wangu sikuachi pakavu, kuwa makini na mwanamke utakayemuoa. Usije kuoa mwanamke ambaye ndani kwako ni mkeo lakini nje ni mume wa mtu.

MASWALI:

(i) Pendekeza kichwa cha habari kinachofaa kwa habari uliyoisoma kisichozidi maneno matatu 

(ii) Toa maana ya maneno yafuatayo:

1.                Vigoda
2.                Kutoga 

(iii) Andika methali iliyotumika katika habari hii 

(iv) Mwandishi anazungumzia nini katika wosia wake?

(v) Mwandishi ana maana gani anaposema “Kwako mumeo huko nje ni mke wa mtu”.

SEHEMU C. (ALAMA 15)

10. Mwandikie baba yako barua ambaye ni mkuu wa shule ya sekondari Mlandizi SLP 540 Mwanza kumuomba hela ya safari ya kutembelea mbuga za wanyama. Jina lako liwe Makongoro Mchele wa SLP 90 Moshi.

 

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA

BARAZA LA MITIHANI LA TANZANIA

UPIMAJI WA KIDATO CHA PILI NUSU MUHULA

MACHI -2024

KISWAHILI

SEHEMU A: UFAHAMU(Alama 15)

1.      Soma kifungu cha habari kifuatacho kisha jibu maswali yanayofuata.

      Miaka ya hivi karibuni kumetokea ajali nyingi hapa duniani. Wengi tumesikia taarfa za ajali mbalimbali kutoka katika vyombo vya habari na baadhi yetu tumeshuhudia kwa macho yetu. Kila aliye sikia au kuona ajali hizo alivaa uso wa huzuni. Kwani nyingi zilikua za kutisha mno, wapo watu walio katika miguu, mikono  masikio na hata kunyofolewa macho na viungo vingine vya mwili. Ukiachilia mbali majeruhi na wale walionusurika, wapo Ndugu na marafiki zetu waliopotezxa maisha. Wengi tulipata machungu yaliokithiri, tulilia na kuwalaani wote tuliofikiria ndio waliosabaisha ajali hizo.

      Waliokufa katika ajali hizoni wadogowadogo watu wazima na hata vikongwe wanawake kwa wanaume. Kama ilivyo desturi kifo hakibagui na huvuna roho za watu wa umri na jinsia zote. Wazazi wengi wanaofariki katika ajali hizi huacha watoto ambao hawamo katika utaratibu wa kuendelea kielimu. Badala wanaingia katika kujitaftia ririki badala ya kujisomea. Watot wengi hufanya kazi ya kubeba mizigo, uvuvi kuchimba madini na migodibiashsara ndogondogo na hata kazi za nyumbani.

        Watoto hao walioachwa hukumbwa na matatizo mengi wafanyapo kazi katika sehemu hizo.kwakua wengi wao hawana upeo mkubwa wa mambo, hujikuta wakifanya kazi bila kufuata kanuni zaafya. Hali hiyo husababisha magonjwa kama kifua kikuu na hata kupata ajali mbaya, wafanyapo kazi migodini, ambazo zinaweza kusababish akifo au vilema vya maisha. Wengi huingizwa kwenye bishara za ukahaba na kupata mimba zisizitarajiwa tena katika umri mdogo. Wengine huambikzwa magonjwa kama UKIMWI.

          Pamoja na usemi wa ukweli kua “ Ajali haina kinga” Ajali nyingi zinazotokea zinatokana na makosa yetu wenyewe. Hizi tukiamua, tunaweza kuzizuia kwani penye nia pana njia. Hivyo hivyo suala la kuwapatia Elimu watoto  walioathirika na ajali liwe la kufa na kupona. Kama Taifa ni lazima tupige vita ajira kwa watoto, ikiwa kweli tunataka kwenda na wakati. Vinginevyo tutabaki nyuma.

 

1 (a) Andika herufi ya jibu sahihi

1.     Mwandishi amesema kuwa wanaokufa katika ajali ni

1. Watu wa aina zote
2. Watoto wadogo
3. Watu wazima
4. Vikongwe, wanawake na wanaume

2.  Ipi si kweli kuhusu maneno wanaoajiriwa watoto?

1.    Kwenye machimbo ya madini
2.    Kwenye biashara ndogondogo
3.    Kazi za nyumba
4.    Kwenye ofisi za serikali

3.                        Ajira kwa watoto husababishwa na :-

1.    Kutokuwepo na shule za kutosha
2.       Vifo vya wazazi na ugumu wa maisha
3.       Kampeni za vyama za siasa
4.       Madeni ya nchi

4.                         Ili watoto waweze kufanikiwa katika maisha yao ya baadaye ni lazima jamii:

1.    Ipige vita rushwa
2.    Ifuate sisa ya ujamaa na kujitegemea
3.    Iwape watoto Elimu
4.    Ijenge barabara nzuri

5.   Moja ya haya yafuatayo sio ajali ya kujitakia :-

1.    Gari kuanguka kutokana na mwendokasi
2.    Kuzidisha uwezi wa uzito katika vyombo vya usafiri
3.    Kuendesha vyombo vya usafiri pasipo kuzingatia sheria
4.    Kuzuka kwa vimbunga vinavyoleta maafa makubwa

6.                         Mwandishi anaamini kua tunaweza kuzuia ajali kwa

1.    Kumwomba Mungu atuepushe na ajali hata kama atufuati kanuni na sheria
2.    Kutoendesha magari katika barabara mbaya
3.    Kuwa makini katika kuendesga vyombo vya usafiri
4.    Kutowaruhusu wazazi wenye watoto kutumia vyombo vua usafiri

 

i	ii	iii	iv	v	vi

(b) Eleza maana ya misemo ifuatayo kama ilivyotumika habari uliyoisoma

1.     Alivaa uso wa huzuni
2.  Liwe la kufa na kupona
3.         Penye nia pana njia

(c) Andika kichwa cha habari kisichozidi maneno matatu

2.         Andika ufupisho wa habari hii usiozidi maneno sitini (60)

 

SEHEMU B: SARUFI

ALAMA 20

 

3.         (a)Nyumbua maneno yafuatayo lwa kutumia kauli ya kutendesha

1.     Lima
2.  Imba
3.                        Piga
4.                         Fyeka
5.   Ita

                (b) Unda nomino moja tuu kutokana na kila kitenzi katika vitenzi vifuatavyo.

1.     Lea
2.  Nyoa
3.                        Pika
4.                         Cheza
5.   Soma

4.         Bainisha aina ya nomino zifuatazo .

Mfano Mayai – Nomino ya kawaida

1.     Papai
2.  Mungu
3.                        Arusha
4.                         Upepo
5.   Jumamosi

SEHEMU C: MAWASILIANO NA UTIMIZI WA LUGHA.

ALAMA 20

5.         Onesha rejesta zifuatazo hutumika katika mazingira gani?

1.     Mimi wali kuku, huyu wali maharage na pale ng’ombe
2.  Zuia babu kula hivyo vichwa
3.                        Napenda kujibu swali la nyongeza la mheshimiwa kama ifuatavvo
4.                         Ndugu Matata, unahukumiwa kwa kosa la jinai la kuiba mali ya umma
5.   Jipatie mahitaji ya jikoni, nyanya , vitunguu, karoti, pilipili, na ndimu , vyote vipo

6.         Bainisha sifa tano za misimu
7.         Fafanua tofauti tano za lugha ya kimaandishi na lugha ya kimazungumzo

SEHEMU D: FASIHI KWA UJUMLA

ALAMA 30

8.         Kamilisha methali zifuatazo

1.             Hakuna masika....................................................................
2.             Mchinga mwiko ..................................................................
3.             Chanda chema ...................................................................
4.             Asiyefunzwa na mamaye ...................................................
5.             Dalili ya mvua ....................................................................

9.          

1.             Taja vipera vitano vya ushairi
2.             Taja njia tano zakuhifdhi kazi za fashi simulizi
3.             Taja dhima tano za hadithi

SEHEMU E: UANDISHI WA INSHA/ UTUNGAJI

ALAMA 15

10.    Kwa kingatia hoja tano(5) andika insha isiyopungua maneno 100 ma isiyosodo maneno 150 kuhusu athari za ugojwa wa Corona [Covid 19]

OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA

NA SERIKALI ZA MITAA

JAMHURI  YA MUUNGANO YA TANZANIA

MTIHANI WA NUSU MUHULA WA PILI

KIDATO CHA PILI

AGOSTI 2023

 

        021                                                KISWAHILI

        Muda: Saa 2:30                                                                        Year: 2023 

 

Maelekezo

1  Karatasi hii ina sehemu A, B na C zenye jumla ya maswali kumi (10)

2  Jibu msawali yote 

3   Sehemu A ina alama kumi na tano (15) sehemu B ina alama sabaini (70) na sehemu C ina alama kumi na tano (15)

4    Majibu yote yaandikwe kwenye nafasi ulizopewa

5   Majibu yote yaandikwe kwa kalamu yenye wino wa bluu au mweusi

6   Vifaa vyote vya mawasiliano visivyoruhusiwa havitakiwi kwenye chumba cha upimaji

7    Andika Namba yako ya Mtihani katika kila ukurasa sehemu ya juu upande wa kulia 

 

SEHEMU A (Alama 15)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

1.         Chagua herufi ya jibu sahihi katika kipengele (i) hadi (x) kisha andika herufi ya jibu sahihi katika visanduku vilivyopo upande wa kulia wa karatasi yako. 

(i)           Sikumpata mofu ‘-ku’ ina dhima gani?

A.    Wakati uliopita  C. Umoja 

B.     Uyakinishi          D. Nzizi wa neno

(ii)        Sitiari ni __________________

A.    Kufananisha vitu viwili au zaidi kwa kutumia viunganishi

B.     Neno au mistari kadhaa pamoja na silabi hujirudia 

C.     Huusisha kujenga picha akilini 

D.    Kulinganisha vitu viwili au zaidi bila viunganishi

(iii)      Wazo kuu la kimatumizi katika kazi za fasihi huitwa 

A.    Ujumbe  C. Falsafa B. Dhamira            D. Mtazamo

(iv)       Tunaimba vizuri sana kiambishi “Tu” kina dhima ipi?

A.    Huonesha nafsi ya kwanza wingi          C. Huonesha nafsi ya tatu umoja

B.     Huonesha nafsi ya pili wingi     D. Huonesha nafsi ya tatu wingi

(v)         _______________ ni hadithi zinazoelezea asili ya watu vitu na maumbo mbalimbali ulimwenguni katika hali ya kufikirika tu.

A.    Tarihi      C. Visasili

B.     Ngano    D. Soga

(vi)       Mambo yanayojenga umbo la ndani la kazi ya fasihi ni yapi?

A.    Falsafa, mtazamo, ujumbe, dhamira, wahusika

B.     Dhamira, ujumbe, mtazamo, migogoro, matumizi ya lugha 

C.     Dhamira ujumbe, mandhari, mgogoro, mtazamo

D.    Mtazamo, falsafa, dhamira, ujumbe na mgogoro

(vii)    Ni kutamkaji unaotambulisha asili ya mtu, 

A.    Kiimbo  C. Lafudhi

B.     Mkazo    D. Silabi

(viii)  Kwa maneno mengine fonolojia tunaweza kuiita…

A.    Sarufi muundo   C. Sarufi matamshi

B.     Pragmatiki          D. Sarufi maumbo 

       

(ix)       “Mungu yu mwema” Je, neno “yu” katika tungo hapo juu linabeba dhima ya aina gani ya neno.

A.    Nomino C. Kitenzi kisaidizi

B.     Kiwakilishi        D. Kitenzi kishirikishi

(x)         Vizuri vimeibiwa, viatu vizuri vimeibiwa na anacheza vizuri. neno vizuri limetumika kama

A.    Nomino, kiwakilishi na kivumishi        C. Kiwakilishi, kielezi na kivumishi 

B.     Kiwakilishi, kivumishi na kielezi          D. Kielezi, kiwakilishi na kiwakilishi

2.         Oanisha dhana zifuatazo katika Orodha A kwa kuchagua herufi ya maelezo husika katika Orodha B kisha andika herufi hiyo katika sehemu ya majibu kama inavyoonekana katika jedwali.

ORODHA A	MAJIBU	ORODHA B
i. Tashibiha  ii. Tashihisi iii. Tafsida  iv. Takriri v. Mdokezo		A.    Mayra alitembea, alitemea, alitembe hadi akafika  B.    Mtoto wa mzee juma aliaga dunia katika vita vile vya makabila  C.    Mayra akasema nitaku…………. nitakup……. D.    Mayra alipokuwa msituni alipokelewa na sauti nyororo za ndege wakiimba.  E.     Mzee Juma aliongea kwa hasira mithili ya mbogo aliyejeruhiwa.

 

SEHEMU B (Alama 70)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

3.         Kwa mifano thabiti eleza maana ya maneno yafuatayo 

(a)      Mofolojia

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

(b)      Shadda

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

 

(c)      Fonimu

………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

(d)      Alofoni

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

(e)      Shina

………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

4.         (a) Nyambua vitenzi vifuatavyo katika kauli ya kutendwa 

i) Imba  ……………………………………………………………………………………. 

ii) Ruka  ……………………………………………………………………………………. 

iii) Piga  ……………………………………………………………………………………. 

iv) Soma  …………………………………………………………………………………….

 v) Omba  …………………………………………………………………………………….

(b) Onesha kivumishi katika tungo zifuatazo kisha bainisha aina gani ya kivumishi. 

i)       Mti mkavu umeanguka 

                        Kivumishi      …………………………………...………

                        Aina                …………………………………...……… 

 

ii)     Mbwa ambaye amekuja ameondoka

                        Kivumishi      …………………………………...……… 

                        Aina                …………………………………...………

 

iii)   Mwanafunzi mwingine ameletwa 

                        Kivumishi      …………………………………...……… 

                        Aina                …………………………………...……… 

iv)   Mtoto amejenga banda la kuku

                        Kivumishi      …………………………………...……… 

                        Aina                …………………………………...………

v)      Kikombe hiki kimevunjika

                        Kivumishi      …………………………………...……… 

                        Aina                …………………………………...………

5.         (a) Kitenzi kishiriki ni neno linaloonesha tabia au hali iliyokuwepo au isiyokuwepo kwa kitu au  mtu fulani. Tunga sentensi tano (05) kwa kutumia vitenzi vishirikishi tofauti na pigia  mstari  vitenzi hivyo. 

i. ……………………………………………………………………………………………… 

ii. ………………………………………………………………………………………………

 iii. ……………………………………………………………………………………………… 

iv. ……………………………………………………………………………………………… 

v. ………………………………………………………………………………………………

(b) Kwa muundo wa jedwali tambulisha nomino tano (5) zisizo na umbo dhahiri la wingi na uzipange kwa umoja na wingi wake. 

i. ……………………………………………………………………………………………… 

ii. ……………………………………………………………………………………………… 

iii. ……………………………………………………………………………………………… 

iv. ……………………………………………………………………………………………… 

v. ………………………………………………………………………………………………

6.         Kila tasnia ya uandishi ina hatua zake. Andika barua kwa mkuu wa shule ukiomba ruhusa ya kwenda hospitali kutibiwa. Barua yako ipite kwa mwalimu wako wa darasa. 

……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

7.      “Misemo mingi hutumika kwa madhumuni ya kulinda na kuvuta umakini wa mtu.” Fafanua usemi huu kwa kutumia misemo mitano”

i.        …………………………………………………………………………………………………..

 ii. ………………………………………………………………………………………………….. 

iii. …………………………………………………………………………………………………..

 iv. …………………………………………………………………………………………………..

v. …………………………………………………………………………………………………..

8.      Soma ngonjera ifuatayo kisha jibu maswali 

1.      Hodi! hodi! naingia  Nyamazeni nawaambia,

Nataka kuwaelezea,

Sababu za kuhesabia, Sensa ni ukombozi, Kwa kila mtanzania. 

2.      Hesabu isipotimia,

Serikali isipojua,

Mipango itazimia, Sensa ni ukombozi, Kwa kila mtanzania.

3.      Serikali ikishajua,

Idadi ikatambua, 

Kila raia kumpatia,

Sensa ni ukombozi,

Kwa kila mtanzania

4.      Shule itatujengea, Hospitali zitaenea,

Maji itapanua,

Na barabara pia,

Sensa ni ukombozi,

Kwa kila mtanzania

       

5.      Elimu imeitoa, Kwenu watanzania,

Hongera mlojitoa 

Vituoni kusogea,

Nyumbani kusubiria 

Sensa ni ukombozi,

Kwa kila mtanzania

Maswali 

i.        Nini dhamira ya fanani katika utungo huu? ……………………………………………………..

ii.      Je, mtambaji ana msimamo gani kwa jamii?

………………………………………………………………………………………………….. iii) Kwa mujibu wa mwandishi ni athari gani zinaweza kujitokeza endapo sensa haitafanyika?

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

iv) Mtunzi wa utungo huu ana imani gani na falsafa ipi kuhusu sensa?

…………………………………………………………………………………………..………

 v) Taja jina la muhusika mkuu katika utungo huu.? ……………………………………………….

9.      Kutokana na maendeleo ya sayansi na teknolojia fasihi simulizi siku hizi huhifadhiwa katika vinasa sauti kwa ajili ya kumbukumbu za baadaye. Bainisha athari tano (5) hasi zinazojitokeza fasihi simulizi inapohifadhiwa katika njia tajwa.

i.        ………………………………………………………………………………………………….. 

ii. ………………………………………………………………………………………………….. 

iii. ………………………………………………………………………………………………….. 

iv. …………………………………………………………………………………………………..

v. …………………………………………………………………………………………………..

       

SEHEMU C (Alama 15)

Jibu swali la kumi (10) katika sehemu hii.

10.  Siku zote uwapo na sherehe hualika watu tofauti ambao ni ndugu, jamaa na marafiki. Ukiwa kama kijana wa familia ya Mtunda Maembe, mwalike mama yako mdogo aitwae Neema Juma katika sherehe ya harusi ya kaka yako Paulo Maembe itakayofanyika tarehe 20/12/2023. Jina lako Omari Maembe 

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

 

OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MTIHANI WA KUJIPIMA

FOMATI MPYA YA NECTA

KISWAHILI KIDATO CHA PILI

MAELEKEZO

1. Karatasi hii ina sehumu A, B na C zenye jumla ya maswali kumi (10)
2. Jibu maswali yote
3. Sehemu A ina alama kumi na tano (15) sehemu B ina alama sabini (7)) na sehemu C ina alama kumi na tano (15)
4. Majibu yote yaandikwe kwenye nafasi ulizopewa
5. Majibu yote yaandikwe kwa kalamu yenye wino wa bluu au mweusi.
6. Vifaa vyote vya mawasiliano visivyoruhusiwa havitakiwi kwenye chumba cha upimaji.
7. Andika Namba yako ya Mtihani katika kila ukurasa sehemu ya juu upande wa kulia.

SEHEMU A (Alama 15)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

1. Chagua jibu sahihi katika maswali yafuatayo:

1. Ni kiambishi kipi kinachodokeza ukanushi kati ya vifuatavyo

1. Wa-
2. Sh-
3. –a
4. Si-
5. Na-

2. Neno lipi kati ya haya ni mofu huru?

1. Uji
2. Uzuri
3. Uchache
4. Ufa
5. upweke

3. unyumbulishaji katika lugha ya Kiswahili huhususha uchapikaji wa viambishi

1. kabla ya mzizi wa neno
2. katikati ya mzizi wa neno
3. Baada ya mzizi wa neno
4. Kabla na baada ya vitenzi
5. Kabla, katikati na baada ya mzizi

4. Neno lipi kati ya haya yafuatayo halitokani na utohoaji

1. Posta
2. Kompyuta
3. Polisi
4. Boksi
5. Achali

5. Utokeji wa misimu katika jamii hutegemea na

1. Uchaguzi wa viongozi
2. Mabadiliko ya kijamii
3. Shughuli itendekayo
4. Utani uliopo miongoni mwa wanajamii
5. Kutumika na kudumu kwa muda mrefu

6. Nyenzo kuu za lugha ya mazungumzo ni

1. Usimuliaji
2. Mdomo
3. Maandishi
4. Vitendo
5. Ishara

7. Utoshelezi wa muwala ni vipengele vya

1. Mtindo
2. Matumizi ya lugha
3. Muundo
4. Ujumbe
5. falsafa

8. Neno lipi kati ya haya yafuatayo halihusiani na ushahiri

1. Mshororo
2. Kipande
3. Bahari
4. Dayalojia
5. Muwala

9. Vipi ni ubora wa njia ya kuhifadhi kazi ya fasihi simulizi kwa kichwa?

1. Ni kongwe
2. Ina uhai
3. Ina gharama
4. Hukutana chini ya mti
5. Ni rahisi kubadilika

10. Vipengele vifuatavyo hutumiwa katika uandishi wa barua rasmi na barua pepe isipokuwa

1. Anuani ya mwandishi na mwandikiwa
2. Lengo
3. Mada na kichwa
4. Saini
5. Jina la mwandishi

2. Onesha dhana zilizopo fungu A na mifano iliyopo fungu B kwa kuandika herufi ya jibu sahihi.

FUNGU A	FUNGU B
Mzizi Mofu huru Kiambishi awali Kiambishi cha kauli Kiambishi tamati	Mtu Sasa –cham- –chok- –an- –ji. u-

SEHEMU B (Alama 70)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

3. Tumia mofimu zifuatazo kuonesha thamani zilizopewa katika paradise

Mfano: Li-Kuonesha wakati uliopita (Aliondoka)

1. ta  - Kuonesha wakati ujao -___________________
2. o -  Kuonesha mzizi wa neno -_________________
3. ni  -  kuonesha kitenzi kishirikishi - _____________
4. ku - Kuonesha urejesho kwa mtendwa - __________
5. ki  - Kuonesha hali udurushaji -_________________
6. me - Kuonesha hali timilifu -___________________
7. kwa – kuonesha hali mahali -____________________
8. a –   kuonesha nafsi -_________________________
9. ka – kuonesha kauli ya kutendeka -______________
10. ku –  Kuonesha wakati uliopita -_________________

4. (a)Maneno katika lugha yana dhima mbalimbali, bainisha aina ya vivumishi katika tungo zifuatazo.

1. Shamba la bibi limeota nyasi _____________________
2. Gari lililoondoka limepata ajali ______________
3. Nyumba yetu ni nzuri sana ________________
4. Kile kiatu ni cha mtoto __________________
5. Wnafunzi wangapi wanapenda mayai? __________

(b) Badilisha nomino zifuatazo kuwa vitenzi?

1. Wimbo ____________
2. Umbo ______________
3. Kilio ______________
4. Mtoro ______________
5. Mlo _______________

5. Toa maana mbili kwa akila neno

1. Mbuni _______________
2. Mto _________________
3. Ota __________________
4. Pepo ________________
5. Shuka ________________

6. Sentensi zifuatazo zinabeba maana ya istilahi Fulani. Zianishe istilahi hizo kwa kila sentensi.

Mfano: Ni kipashio kidogo cha lugha chenye maana kisarufi “Mofimu”

1. Ni aya ndogo kwenye kamusi ambayo huhusisha kidahizo na maelezo yake yote
2. Ni sauti ambazo hutamkwa mara moja na kwa pamoja kama fungu la sauti
3. Ni mtindo wa lugha wa watu Fulani katika kazi maalumu
4. Ni maneno ambayo huonesha hisia za mtenda au mtendwa
5. Kamusi huandikwa kwa lugha moja

7. Kila mhusika ana kazi yake katika kazi ya fasihi. Taja kazi moja ya wahusika wafuatao.

1. Fani
2. Hadhira
3. Wanyama
4. Binadamu
5. mahali

8. katika kazi ya fasihi simulizia viungo vya mwili kama vile macho, mdomo, kichwa, miguu hata mikono husaidia kufanikisha kazi hiyo na kufikisha ujumbe kwa jamii. Taja na eleza kwa kifupi faida tano (5) za kutumia viungo hivyo vya mwili vilivyotajwa hapo juu katika kazi ya fasihi simulizi.
9. Kila kitu kina faida na hasara zake. Kwa kila kipengele kifuatacho eleza faida moja na hasara moja.

1. Utani

1. Faida
2. Hasara

2. Matambiko

1. Faida
2. Hasara

3. Miviga

1. Faida
2. Hasira

4. Michezo ya watoto

1. Faida
2. Hasara

5. Michezo ya jukwaani

1. Faida
2. Hasara

SEHEMU C (Alama 15)

10. Kwa hoja nne (4), fafanua hasara ambazo huwezi kumkumba mtu yeyote asiyependa kushiriki mazoezi na michezo hasa kwa wanafunzi shuleni.

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

 KISWAHILI KIDATO CHA PILI, JULAI 2022

 MUDA: SAA 2:00  2022

Maelekezo

l . Karatasi hii ina sehemu A, B, C, D na E zenye jumla ya maswali kumi (10)

2. Jibu maswali yote.

3. Majibu yote yaandikwe kwenye nafasi ulizopewa.

4. Majibu yote yaandikwe kwa kalamu yenye wino wa bluu au mweusi.

5. Vifaa vyote vya mawasiliano haviruhusiwi katika chumba cha

KWA MATUMIZI YA MTAHINI TU
YA SWALI	ALAMA	SAIM YA MTAHINI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
JUMLA
SAHIHI YA MHAKIKI

SEHEMU A (Alama 15)

UFAHAMU NA UFUPISHO

l . Soma kifungu cha habari kifuatacho kishajibu maswali yanayofuata:

Miaka ya hivi karibuni kumetokea ajali nyingi hapa duniani. Wengi tumesikia taarifa za ajali mbalimbali kutoka katika vyombo vya habari na baadhi yetu tumeshuhudia kwa macho yetu ajali hizo. Kila aliyesikia au kuona alivaa uso wa huzuni, kwani nyingi zilikuwa za kutisha mno. Wapo watu waliokatika miguu, mikono, masikio na hata kunyofolewa macho na viungo vingine vya mwili.

Ukiachilia mbali majeruhi na wale walionusurika, wapo ndugu na marafiki zetu waliopoteza maisha. Wengi tulipata machungu yaliyokithiri, tulilia, tulilaumu na kuwalaani wote waliofikiri ndio waliosababisha ajali hizo. Waliokufa katika ajali hizo ni watoto wadogo, watu wazima na hata vikongwe, wanawake kwa wanaume. Kama ilivyo desturi, kifo hakibagui na kwa kweli huvuna roho za watu wa umri na jinsi zote.

Wazazi wengi wanaofariki katika ajali hizi huacha watoto ambao hawamo katika utaratibu wa kuendelezwa kielimu. Badala yake wanaingia katika kujitafutia riziki badala ya kujisomea. Watoto wengi hufanya kazi za kubeba mizigo, uvuvi, kuchimba madini migodini, vibarua mashambani, biashara ndogondogo na hata kazi za nyumbani.

Watoto hao walioachwa hukumbwa na matatizo mengi wafanyapo kazi katika sehemu hizo. Kwa kuwa wengi wao hawana upeo mkubwa wa mambo, hujikuta wakifanya kazi bila kufuata kanuni za afya. Hali hiyo huwasababishia magonjwa kama kifua kikuu na hata kupata ajali mbaya wafanyapo kazi migodini, ambazo zinaweza kusababisha vifo au ulemavu wa maisha. Wengine huingizwa kwenye biashara za ukahaba na mimba zisizotarajiwa, tena katika umri mdogo, wengine huambukizwa magonjwa kama UK.IMWI.

Pamoja na ukweli wa uşemi kuwa, "Ajali haina kinga.” Ajali nyingi zinatokana na makosa yetu wenyewe. Tukiamua tunaweza kuzizuia, kwani penye nia pana njia. Hivyo, şuala la kuwapatia elimu watoto walioathirika na ajali liwe la kufa na kupona. Kama taifa, ni lazima tupige vita ajira kwa watoto, ikiwa kweli tunataka kwenda na wakati. Vinginevyo tutabaki nyuma.

Maswali

(a) Kwa swali la (i) hadi (vi) andika herufi ya jibu sahihi

(i) Mwandishi anafahamisha kuwa wanaokufa katika ajali mbalimbali ni

1. Watu wa aina zote 
2. Watoto wadogo
3. Watu 'tvazima
4. Vikongwe, wanaume na wanawake

(ii) İpi si kweli kuhusu maeneo wanakoajiriwa watoto?

1. Kwenye machimbo ya madini 
2. Kwenye biashara ndogondogo
3.  Kazi za nyumbani
4. Kwenye ofisi za serikali

(iii) Ajira kwa watoto husababishwa na nini?

1. Kutokuwepo shule za kutosha 
2. Vifo vya wazazi na ugumu wa maisha.
3. Kampeni za vyama vya siasa 
4. Madeni ya nchi

(iv) Ili watoto waweze kufanikiwa katika maisha yao ya baadaye, lazima jamii ifanye nini?

1. Ipiğe vita nıshwa
2. Ifuate siasa ya ujamaa na kujitegemea
3. lwape watoto elimu
4. Iboreshe maeneo wanapofanya kazi watoto

(v) Mojawapo kati ya haya yafuatayo sio ajali ya kujitakia 

1. Gari kuanguka kutokana na mwendo kasi.
2. Kuzidisha uzito katika vyombo vya usafiri kinyume na uwezo wa chombo husika. 
3. Kuendesha vyombo vya usafiri pasipo kuzingatia kanuni na sheria 
4. Kuzuka kwa vimbuga vinavyoleta maafa makubwa.

(vi)Mwandishi anaamini kuwa tunaweza kuzuia ajali zisitokee kwa...

1. Kumwomba Mungu atuepushe na ajali hata kama sheria na kanuni hazifuatwi.
2. Kutoendesha magari katika barabara mbaya.
3. Kuwa makini katika kuendesha vyombo vya usafıri.
4. Kutowaruhusu wazazi wenye watoto kutumia vyombo vya usafiri.

Majibu:

(i)	(ii)	(iii)	(iv)	(v)	(vi)

(vii) (a) Eleza maana ya misemo ifuatayo kama ilivyotumika katika habari uliyosoma.

• Alivaa uso wa huzuni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Liwe la kufa na kupona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Penye nia pana njia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

(b) Andika kichwa cha habari hii kisichozidi maneno matatu.

2. Andika ufupisho wa habari hii usiozidi maneno sitini (60)

SEHEMU B (Alama 20)

SARUFI

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

3. Bainisha mzizi wa asili wa kila katika sentensi zifuatazo:-

(i) Wanafunzi wanapigana darasani  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) Watoto walifungiana milango . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iii) Sisi hatupendani  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iv)Mtoto anacheza mpira  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(v) Vifaa feki viliharibiwa  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(vi) Mwalimu anafundisha somo la Kiswahili  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(vii) Jana hatukusomeana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(viii) Wanafunzi wanalima shamba la shule  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ix)Mvua ilinyesha leo asubuhi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(x) Juma anaruka kamba  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. (a) Eleza maana ya maneno yafuatayo: 

(i) Kitenzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) Kidahizo  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iii) Uambishaji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iv) Irabu  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Bainisha aina ya nomino zifuatazo:

(i) Malaika  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) Arusha  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iii) Kabati  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iv) Bunge  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(v) Njaa  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SEHEMU C (Alama 20)

MAWASILIANO NA UTUMIZI WA LUGHA

5. Maneno yafuatayo yana maana zaidi ya moja. Toa maana mbili kwa kila neno.

(a) Kombe

1.  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Tupa

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(c) Kata

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(d) Tai

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(e) Paa

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. (a) Bainisha mazingira zinamotumika rejesta zifuatazo:

(i) Zuia babu, kula hivyo vichwa vitatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) Ndugu Madongo Kuinuka, unatuhumiwa kwa kosa la jinai la kuiba mali ya umma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iii) Jipatie mahitaji ya jikoni nyanya, vitunguu, karoti, hoho, pilipili na ndimu, vyote vipo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iv)Napenda kujibu swali la nyongeza la Mheshimiwa kama ifuatavyo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(v) Mimi kuku ugali moja, huyu wali maharage na wale pale mbuzi kitunguu moja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Taja sifa tano (5) za misimu.

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SEHEMU D (Alama 30)

FASIHI KWA UJUMLA

7. Kamilisha methali zifuatazo;

(a) Usidharau nazi

(b) hakiachi kunika.

(c) Kuvunjika kwa koleo

(d) Jiwe moja

(e) Kazi isiyo faida

8. "Semi ni moja ya tanzu nne zinazounda fasihi simulizi." Thibitisha kauli hii kwa kubainisha vipera vitano (5) vya semi.

(i) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(v) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Eleza kwa ufupi dhima kuu tano (5) za hadithi.

SEHEMU E (Alama 15)

UANDISHI WA INSHA/UTUNGAJI

10. Kwa kuzingatia hoja nne (4) andika insha isiyopungua maneno mia na hamsini (150) na isiyozidi maneno mia mbili (200) kuhusu athari za ugonjwa wa Corona (COVID 19)