OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA

NA SERIKALI ZA MITAA

JAMUHURI YA MUUNGANO YA TANZANIA

 SCHOOL

MTIHANI WA NUSU MUHULA WA PILI AGOSTI/SEPTEMBA 2024

KIDATO CHA KWANZA

KISWAHILI 

SEHEMU A (Alama 15)

1.Chagua herufi ya jibu sahihi katika vipengele (i) hadi (x) kisha andika herufi ya jibu sahihi katika karatasi za kujibia ulizopewa

i.  ”Siri ya mtungi aijuaye kata” huu ni usemi ambao umeundwa na tamathali ya semi ambayo huvipa uwezo wa kibinadamu vitu ambavyo si viumbe hai. Je tamathari hiyo ni ipi kati ya hizi.

1.              Sitiari 
2.               Tashibia 
3.              Tashihisi 
4.             Takriri

ii.  Kipanya alipoulizwa swali la kutaja dhima tano za viambishi awali, alitoa hoja nne zilizo zahihi na hoja moja haikuwa shihi. Ibainishe hoja ya Kipanya ambayo haikuwa sahihi miongoni mwa hizi

1.              Kudokeza njeo za vitenzi 
2.               Kudokeza kauli mbalimbali za vitenzi
3.              Kudokeza nafsi katika vitenzi 
4.             Kuonesha ukanushi
5.               Kudokeza umoja na uwingi

iii.  Haule alichezesha vitamkwa vya neno LIMA likawa MALI, LAMI na IMLA. Je Haule alitumia maarifa ya tawi gani la sarufi kufanikisha mchezo huo?

1.              MOFOLOJIA 
2.               SINTAKSIA 
3.              SEMANTIKI 
4.             FONOLOJIA

iv.  Mwanafunzi mwenyewe hapendi kujisomea mara kwa mara ndio sababu kuu inayomfanya asiazime vitabu. Neno mwenyewe linapatikana kwenye aina gani ya kivumishi kati ya hizi;

1.              kivumishi cha cha sifa 
2.               kivumishi cha jina kwa jina 
3.              kivumishi cha pekee 
4.             kivumishi cha A-unganifu.

v.  “Samata amempigia mpira mwanae” kuna ukweli usiopingwa kwamba tungo iliyotajwa ina uvulivuli ndani yake. Je uvuluvuli huo umetokana na matumizi ya kauli gani miongoni mwa zifuatazo;

1.              Tendwa 
2.               Tendewa 
3.              Tendeana 
4.             Tendea

vi.  Baada ya mjadala mrefu kuhusu matawi manne ya sarufi, wanafunzi wa mkiu walisahau kisawe cha sintakisia . wasaidie kukibaini hapo chini.

1.              Sarufi maumbo 
2.               Sarufi miundo
3.              Sarufi matamshi 
4.             Sarufi maana

vii.  Kila changamoto hutatuliwa kulingana na uzito wake kwa kuipatia suluhu inayofaa. Je ipi ni suluhu ya utatata uliopo kwenye tungo isemayo “Baba amenunua mbuzi”

1.              Kutokutumia maneno yenye maana zaisi ya moja
2.               Kuzingatia alama za uandishi mfano nukta na mkato
3.              Kuzingatia mkazo katika matamshi
4.             Maneno yenye maana zaidi ya moja yafafanuliwe yatumikapo

viii.  Chukulia umeokota kikapu kimejaa vikaratasi vilivyoandikwa vipengere vya maudhui, na kuna kikaratasi kimoja tu, kimeandikwa kipengere cha fani. Je unadhani kikaatasi chenye kipengere cha fani kitakuwa na neno gani miongoni mwa haya yafuatayo;

1.              Ujumbe 
2.               Mandhari 
3.              Dhamira 
4.             Msimamo

ix.  Mzee Hashimu ni mvuvi maarufu ambaye hupenda kuimba nyimbo tamu za kujiliwaza awapo katika shughuli zake za uvuvi. Je nyimbo za mzee Hashimu kifasihi hufahamika kwa jina gani?

1.              Kimai 
2.               Tendi 
3.              Wawe 
4.             Kongozi

x.  “Mshua anaupiga mwingi” katika tungo hii neno anaupiga mwingi lililozuka hivi karibuni likimaannisha kitendo cha kufanya jambo vizuri zaidi linaweza kuingizwa kwenye aina gani ya misimu kati ya zifuatazo;

1.              Misimu ya kitarafa 
2.               Misimu zagao 
3.              Misimu ya kihuni 
4.             Misimu ya pekee

2. Oanisha dhima za nyimbo za fasihi simulizi zilizo katika orodha A na aina za nyimbo kutoka orodha B kisha andika herufi ya jibu sahihi katika kisanduku ulichopewa.

SEHEMU B: (alama 70)

3. Soma kwa makini habari ifuatayo kisha jibu maswali yanayofuata:

Kwa kweli maisha ya vijana wa kisasa yanatofautiana sana na yale ya wazee wao. Sio katika mavazi, lugha, mienendo, mitazamo au mawazo tu bali pia katika mambo mengine mengi. Yote haya ni vielelezo vya jinsi kizazi cha leo kinavyoishi katika ulimwengu ambao ni kivuli tu cha vizazi vilivyotangulia. Baadhi ya watu wameieleza hali hii kuwa maisha sio jiwe. Kwao si ajabu katu kuwaona vijana wakiwa na mitindo mipya ya maisha yao. Kama vile, wakizungumza lugha yao ya kipekee au wakivaa nguo zinazobana ajabu na kudhihirisha bayana maungo yao badala ya kuyasitiri.

Watu wengi hufikiri kwamba maasi ya vijana wa leo yanayotokana na mambo lukuki, kama vile vishawishi, tamaa, kutaka maisha ya mkato na kupenda vitu vikubwa zaidi ya uwezo wao. Upande huu umetoa rai kwamba kizazi hiki kisingelipotoka kama tu kingezingatia na kustahi utamaduni wa wahenga wao ambao wazazi wao ndimo walimokulia. Wanazidi kufafanua kuwa nyendo hizi za miaka ya nyuma zilithamini sana amali kama uaminifu, heshima kwa wazee ama wakuu, kukinai, bidii, ushirikiano, ukarimu, unyenyekevu, hadhari katika kila jambo, utiifu na pia kujitegemea. Mambo haya yote yamesahaulika ama yamepuuzwa katika utamaduni wa kisasa.

Swali lililopo ni je tunapaswa kuwahukumu vijana wa leo kwa kutumia vigezo au masharti gani? Tuwapime kwa mujibu wa hali ya duniani ya leo ama kwa mujibu wa jinsi maisha ya baba na babu zao yalivyokuwa. Jibu la swali hili ni gumu na sharti lifafanuliwe kwa makini ili lisije likaegemea upande wowote.

Ni jambo lisilopingika kuwa maisha ni utaratibu unaoathirika na hivyo hubadilika daima. Kwa kweli maendeleo ya elimu, sayansi na hata mawasiliano yameyageuza maisha ya siku hizi. Mathalan leo inawezekana vijana wa barani Afrika wakaona na hata kuzungumza na wenzao kutoka Uropa, Asia na Marekani wakiwa nyumbani kwao. Athari za filamu, video, vitabu, magazeti au majarida haikadiriki. Mambo hayo kwa kiasi yamewafanya vijana hata kupevuka kabla ya wakati wao. Isitoshe yameweza kuwazuzua na kuwaaminisha kuwa yale wanayojifunza ni kweli. Matokeo yake yamekuwa ni wao kuudharau utamaduni wao wa asili na kuvutiwa na ule wa kigeni.

Hivyo wazazi wana wajibu mkubwa wa kuwaongoza na kuwasaidia vijana ili kuwa na uwezo wa kujitambua na kufanya maamuzi mwafaka katika maisha yao.

Maswali

a. Andika kichwa cha habari uliyoisoma, kisichozidi maneno matano

________________________________________________________________

b. Kwa nini kizazi cha leo kinadaiwa kuishi katika ulimwengu ambao ni kivuli tu cha vizazi vilivyotangulia?

________________________________________________________________________

______________________________________________________

c. Kulingana na mwandishi, kundi linalodai kuwa “maisha sio jiwe” lina maoni gani?

_______________________________________________________________________

______________________________________________________

d.  Bainisha jambo moja (1) linaloweza kusaidia kizazi cha vijana wa leo kisipotoke

________________________________________________________________________

________________________________________________________________________

e.  Toa mfano mmoja (1) unaoonesha namna maendeleo ya elimu, sayansi na mawasiliano yalivyoyageuza maisha ya vijana wa leo

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

4. Ni taarifa gani zinazohusu neno huingizwa katika kamusi? ( Taja tano )

i) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... 

ii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

iii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

iv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

v) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Sentensi zifuatazo ni tata. Toa maana mbili kwa kila sentensi ili kudhibitisha utata huo

i) Masudi ameiba kanga

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

ii) Kaka amenunua tai

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

iii) Daktari aliniunga mkono

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

iv) Tausi amemwandikia mama yake barua

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

v) Juma alimpigia mwanangu mpira

a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

6. Sentensi zifuatazo zinabeba maan ya istilahii fulani. Zianishe istilahi hizo kwa kila sentensi. Mfano: Ni kipashio kidogo cha lugha chenye maana kisarufi “Mofimu”

1. Ni aya ndogo kwenye kamusi ambayo huhusisha kidahizo na maelezo yake yote
2. Ni sauti ambazo hutamkwa mara moja na kwa pamoja kama fungu moja la sauti
3. Ni mtindo wa lugha wa watu Fulani katika kazi maalumu   
4. Ni maneno ambayo huonesha hisia za mtenda au mtendwa   
5. Kamusi huandikwa kwa lugha moja   

7. Kila mhusika ana kazi yake katika kazi ya fasihi. Taja kazi moja moja ya wahusika wafuatao.

1.               Fanani
2.               Hadhira
3.                Wanyama
4.               Binadamu
5.               Mahali

8. Toa tofauti tano (5) zilizo kati ya Lugha ya Mazungumzo na Lugha ya Maandishi.

9. Soma kifungu cha habari kisha jibu maswali yanayofuata:

“Wanangu chukueni vigoda mketi niwausie ya dunia, maana ya jana sio ya leo na ya leo sio ya kesho. Zama zetu hatukupata kumuona mwanamke akivaa kaptura wala bukta, pia hatukupata kumuona mwanaume katoga masikio wala kusuka nywele. Leo ni jambo la kawaida kuona hayo, tena hayo ni madogo kuna makubwa zaidi ya hayo.

Ukistajaabu ya Musa utaona ya Firauni. Binti yangu angalia sana mwanaume atakayekuoa. Unaweza kudhani umeolewa na mwanaume, kumbe ni mke mwenzio, kwako mumeo huko nje ni mke wa mtu.

Nawe kijana wangu sikuachi pakavu, kuwa makini na mwanamke utakayemuoa. Usije kuoa mwanamke ambaye ndani kwako ni mkeo lakini nje ni mume wa mtu.

MASWALI:

(i) Pendekeza kichwa cha habari kinachofaa kwa habari uliyoisoma kisichozidi maneno matatu 

(ii) Toa maana ya maneno yafuatayo:

1.               Vigoda
2.               Kutoga 

(iii) Andika methali iliyotumika katika habari hii 

(iv) Mwandishi anazungumzia nini katika wosia wake?

(v) Mwandishi ana maana gani anaposema “Kwako mumeo huko nje ni mke wa mtu”.

SEHEMU C (Alama 15) 

10. Kwa hoja nne (4), fafanua hasara ambazo huweza kumkumba mtu yeyote asiyependa kushiriki mazoezi na michezo hasa kwa wanafunzi shuleni.

JAMUHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA

OFISI YA RAISI, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MTIHANI WA KISWAHILI KIDATO CHA KWANZA.

MUHULA WA KWANZA

MAELELKEZO

1.               Mtihani huu una sehemu A,B,C,D na E.
2.               Jibu maswali yote.

1.         Chagua herufi ya jibu sahihi katika vinpengele i-x andika herufi ya jibu sahihi katika jedwali.

1.             Neno chachandu lina silabi ngapi?

1.         Tatu
2.          Nne
3.         Tano
4.         Tisa

2.           Mwanafunzi hodari anasoma. Neno lililo pigwa mstari lni aina gani ya neno?

1.         Nomino
2.          Kielezi
3.         Kivumishi
4.         Kiwakilishi

3.         Ili mawasliano yawe mazuri wazungmzaji wanatakiwa kutumia.....

1.         Lugha ya kiswahili
2.          Lugha ya taifa
3.         Lugha fasaha
4.         Lugha asili

4.         “nimemkuta hayupo” hili nio kosa la:..

1.         Maana
2.          Mantiki
3.         Matamshi
4.         Muundo

5.           Wingi wa neno shule ni:-

1.         Shuleni
2.          Mashule
3.         Vishule
4.         Shule

6.         Nahau inayosema “amevaa miwani” Inamaanisha nini?

1.         Amependeza
2.          Ana makengeza
3.         Amelewa
4.         haoni

7.       “a,e,i,o,u, hizi ni

1.         Irabu
2.          Silabi
3.         Konsonati
4.         Sentensi

8.     ...... ni neno kuanzia moja na hutoa ujumbe kamili.

1.         Herufi
2.          Sentensi
3.         Silabi
4.         Kosonati.

9.         Tulicheza ngoma na kuimba usiku kucha. Katika sentensi hiii watenda ni nafsi ipi?

1.         Ya tatu wingi
2.          Ya pili wingi
3.         Ya kwanza wingi
4.         Ya kwanza Umoja

10.           Neno lipi ni tofauti na mengine?

1.         Sahibu
2.          Ajuza
3.         mwandani
4.         mwenzi

2. Oanisha nahau zilizo katika Orodha A na maana zake katika Orodha B.

SEHEMU B

3a) Taja matumizi matano ya kamusi

b) Eleza maana ya 

1.             kidahizo
2.           kitomeo

4. Kwa kutumia kiswahili sanifu, panga sentensi zifuatazo kwa ufasaha.

1.             Mtoto kizuri amekuja
2.           Anakujaga kila siku
3.         Siwezi kukimbia nina kufua
4.         Mbuzi zangu zinaumwa
5.           Chai imeingia nzi

SEHEMU C

5. Tunga sentensi moja kwa kila neno lililopigiwa mstari kwa kufuata maelekezo.

1.             Vizuri kama kiwakilishi
2.           Vizuri kama kivumishi
3.         Vizuri kama kielezi
4.         Mama kama nomino
5.           Mama kama kuhisishi

6.     Bainisha vitenzi vilivyotumika katika sentensi zifuatazo

1.             Mtoto amekwisha oga
2.           Yeye hakutaka kunisikiliza
3.         Bibi anakula ugali
4.         Tutaendelea kuomba mpaka tupewe
5.           Mimi nilikua nalilia sana

SEHEMU D

7.   Kamilisha kielelezo kufuatacho juu ya matawi ya sanaa 

8    Taja dhima tano za fasihi

9.  a)Taja vipengele vitano vinavyounda fani na vipengele vitano vinavyounda maudhui

b)Taja tofauti tano kati ya fasihi simulizi na fasihi andishi

SEHEMU E.

10  Andika barua kwa mama yako umuombe aje akuchukue shuleni mara tu utakapo maliza mitihani yako ya muhula wa kwanza 

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA

BARAZA LA MITIHANI LA TANZANIA

UPIMAJI WA KIDATO CHA KWANZA NUSU MUHULA

MACHI -2024

KISWAHILI

SEHEMU A: UFAHAMU

Alama 15

1.      Soma kifungu cha habari kifuatacho kisha jibu maswali yanayofuata

        UKIMWI ni upungufu wa kinga mwilini. Upungufu huu wa kinga mwilini husababishwa na aina ya virusi vinavyo shambulia chembechembe hai nyaupe zilizomo ndai ya damu. Chembechembe hizo nyeupe za damu ndizo zinazojenga kinga ya mwili dhidi ya majonjwa. Uharubifu wa chembechembe hizo baadaye hufikia kiwango ambacho huufanya mwili upoteze kinga yake dhidi ya maradhi. 

       Virusi hivyo vinashambulia chembechembe nyeupe ndani ya damu vimepewa jina la Virusi vya UKIMWI, Kwa kifupi (VVU). Katika mwili wa binadamu virusi hivi huishi katika majimaji ya mwilini.

      Virusi vya ukimwi sio UKIMWI, kuna tofauti kubwa kati ya mtu mwenye VVU na mgonjwa wa UKIMWI. Kama ilivyoelezwa VVU ni Virusi ambavyo hushambulia chembechembe hai nyeupe zinazojenga na kulinda mwili, lakini UKIMWI ni ile hali ya mtu kukosa kinga ya mwili kiasi kwamba akipata ugonjwa wowote, unamshambulia sana na haponi kwa haraka.

       Baada ya kuambukizwa mtu anaeza kuishi na VVU hata miaka kumi bila kuonyesha dalili yoyote ya ugojwa wa UKIMWI. Hivyo huezi kujua kama mtu ana VVU kwa kumangalia kwa macho tu. 

Maswali

1.             Andika kichwa cha habari kinachofaa kwa habari uliyoisoma, kisichozidi maneno matano
2.             Andika kirefu cha UKIMWI
3.             Virisi vya UKIMWI vina madhara gani mwilini mwa binadamu?
4.             Kuna tofauti gani kati ya UKIMWI na VVU?
5.             Fafanua kazi ya chembechembe nyeupe za damu katika mwili wa binadamu.

SEHEMU B: SARUFI

Alama 30

2.  Elezea maana ya maneno yafuatayo

1.             Nomino
2.             Kitenzi
3.             Kielezi
4.             Kuvumishi
5.             Kihisishi

3. Ainisha maneno yaliopigiwa mistari katika tungo zifuatazo.

1.     Mti mkavu umekatwa
2.  Banda la kuku limejengwa vibaya
3.                         Wanafunzi  wangu wamefaulu mtihani
4.                         Yule ni mwizi
5.   Twiga hutembea kwa madaha

4.  Taja aina nne za sarufi

SEHEMU C: MAWASILIANO NA MATUMIZI YA LUGHA

Alama 30

5. Eleza madhara matano yatakayojitokeza endapo mtimiaji wa lugha hatatumia lugha fasaha

6. Kwa sentensi zifuatazo andika kweli au si kweli

1.     Lugha ni kitambulisho muhimu cha jamii
2.  Fani na maudhui ni anyanja kuu za lugha
3.                         Umbo, sauti na mpangilio na maana ni tanzu ne za sarufi
4.                         Mawasiliao ya binadami hutunia zaidi vyombo vya habari na simu tu
5.   Lugha hubadilika kutokana  na mazingira

7. Maneno yafuatayo yana maana zaidi ya mbili kwa kila neno. Taja maaana mbili lwa kila neno

1.     Tende
2.  Paa
3.                         Nyanya

8. Eleza faida nne za kutumia lugha fasaha

SEHEMU D: FASIHI KWA UJUMLA

Alama 10

9. Tegua Vitendawili vifuatavyo.

1.                Gari langu halitumii mafuta
2.                Napigwa faini kosa silijui
3.                Kamba yangu ndefu lakini haifungi kuni
4.                Ukiona njigi utazani njege na ukiona njege utazani njigi
5.                Nyumba yangu ndogo lakini wapangaji wengi
6.                Nasika mkeka lakini nalala chini
7.                Kila aendako huacha alama
8.                Nikimpiga mwanangu watu hucheka
9.                Anatembea na nyumba yake
10.                Nyumba yangu ina nguzo moja

SEHEMU E: UANDISHI WA INSHA / UTUNGAJI

Alama 15

10.  Mwandikie barua rafiki yako umwelezee hali halisi ya masomo ilivyo shuleni kwenu.

OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MTIHANI WA MWISHO WA MWAKA

KIDATO CHA KWANZA

KISWAHILI NOVEMBA 2023

Muda: 2:30

MAELEZO 

1. Mtihani huu una sehemu A, B na C
2. Jibu maswali yote. Ikiwa na maswali 6
3. Simu za mkononi haziruhusiwi katika chumba cha mtihani

SEHEMU A (Alama 30)

1. Chagua jibu sahihi katika maswali yafuatayo;

1. Ni kiambishi kipi kinachodekeza ukanushi kati ya vifuatavyo

1. Wa-
2. Sh-
3. –a
4. Si-
5. Na-

2. Ni kauli inayotumia maneno ya kawaida lakini hutoa maana tofauti kabisa na iliyopo kwenye maneno yale.

1. Mafumbo
2. Nahau
3. Misemo
4. Semi
5. Hadithi

3. Neno lipi kati ya haya yafuatayo halihusiani na ushairi?

1. Mshororo
2. Kipande
3. Bahari
4. Dayalojia
5. Muwala

4. Nyenzo kuu za lugha ya mazungumzo ni

1. Usimuliaji
2. Mdomo
3. Maandishi
4. Vitendo
5. Ishara

5. Tamadhali inayofanya kitu kisicho na uhai kutenda kama binadamu

1. Sitiari
2. Tashihisi
3. Tashibiha
4. Mubalaga
5. Takriri

6. Silabi zinazotokea katikati au mwishoni mwa kila mstari wa shairi huitwa.

1. Vina
2. Mizani
3. Sitiari
4. Vituo
5. Sauti

7. Juma ameenda Dodoma. Neno Dodoma limetumika kama

1. Kihisishi
2. Nomino
3. Kiwakilishi
4. Kielezi
5. Fani

8. Bosi samahani, kuna barua hapa. Mtindo huu wa mazungumzo unatumika wapi?

1. Ofisini
2. Kiwandani
3. Shambani
4. Kanisani
5. Shuleni

9. Dhana ipi kati ya hizi zifuatazo haina maana zaidi ya moja?

1. Kaka amefua nguo
2. Nipe sahani ya kulia
3. Eva amenunua kanga
4. John amempigia mpira
5. Zote hapo juu

10. Konsonanti na Irabu ni

1. Herufi kuu
2. Fonimu
3. Tanzu za lugha
4. Sauti
5. Vitamkwa

2. Oanisha dhima za nyimbo za fasihi simulizi zilizo katika Orodha A na aina za nyimbo kutoka Orodha B. Kisha andika herufi ya Jibu sahihi katika kisanduku ulichopewa.

3. Tumia mofimu zifuatazo kuonesha thamani ilizopewa katika paradise Mfano Li- Kuonesha wakati uliopita (Aliondoka)

1. ta - kuonesha wakati ujao   
2. o - kuonesha mzizi wa neon -  
3. ni - kuonesha kitenzi kishirikishi-  
4. ku- kuonesha urejesho kwa mtendwa-  
5. ki - kuonesha udurushaji -  
6. me - kuonesha hali timilifu -  
7. kwa - kuonesha mahali -  
8. a - kuonesha nafsi -  
9. ka - kuonesha kauli ya kutendeka -  
10. ku - kuonesha wakati uliopita -  

4. (a) Maneno katika lugha yana dhima mbalimbali bainisha aina ya vivumishi katika tungo zifuatazo.

1. Shamba la bibi limeota nyasi
2. Gari dogo limepata ajali
3. Nyumba yetu ni nzuri sana
4. Kile kiatu ni cha mtoto
5. Wanafunzi wangapi wanapenda mayai?

(b) Badilisha nomino zifuatazo kuwa vitenzi

1. Wimbo
2. Umbo
3. Kilio
4. Mtoro
5. Mlo

5. Toa maana mbili kwa kila neno

1. Mbuni
2. Mto
3. Ota
4. Pepo
5. Shuka

6. (a)Taja alama (5) tano za uakifishaji na kisha utoe dhima moja kwa kila alama.

(b)Kamilisha mchoro ufuatao wa vipera vya ushairi

7. Mzee kimwaga ni fanani mahiri ambaye kila jioni hukaa na wajukuu zake na kuwatolea vitendawili. Jana amewapa vitendawili vitano lakini hakuna anayoweza kuvitegua. Tumia utaalamu wako uliopata kwenye somo la fasihi kuvitegua.

1. Yey anatuona , sisi hatumuoni
2. Popote niendapo ananifuata
3. Nyumba yangu haina mlango
4. Kitu kidogo kimemtoa maflame kitini
5. Mzazi ana miguu bali mzaliwa hanayo

8. Utata usababishwa na mambo mengi. Toa maana mbili katika maneno yafuatayo na weka mfano mmoja kwa kila maana.

1. Kanga
2. Ua
3. Pamba
4. Mbuzi
5. Kata

9. Wewe ni mwanafunzi wa Kidato cha Pili  ambaye una rafiki wa Kidato cha kwanza. Rafiki yako amekuomba umfafanulie maana ya maneno yafuatayo ili aweze kuelewa zaidi, kwani darasani hakuelewa vizuri. Msaidie rafiki yako kwa kumfafanulia maneno yafuatayo:

(i) Vichekesho

(ii) Mtindo

(iii) Lakabu

(iv)Soga

(v) Dhamira

SEHEMU C (ALAMA 15)

10. Mwandikie baba yako barua ambaye ni mkuu wa shule ya sekondari Kivukoni SLP 20 Singida kumwomba hela ya safari ya kutembelea mbuga za wanyama. Jina lako liwe Mwaluko likoko SLP 350 Dodoma.

OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA

NA SERIKALI ZA MITAA

JAMHURI  YA MUUNGANO YA TANZANIA

MTIHANI WA NUSU MUHULA WA PILI

KIDATO CHA KWANZA

KISWAHILI 2023

1. Soma kifungu cha habari kifuatacho, kisha jibu maswali

Miaka ya hivi karibuni kumetokea ajali nyingi hapa duniani. Wengi tumesikia taarifa za ajali mbalimbali kutoka katika vyombo vya habari na baadhi yetu tumeshuhudia kwa macho yetu ajali hizo. Kila aliyesikia au kuona ajali hizo alivaa uso wa huzuni kwani nyingi zilikuwa za kutisha

mno. Wapo watu walio katika miguu, mikono, masikio na hata kunyofokwa macho na wale walionusurika, wapo ndugu na marafiki zetu waliopoteza maisha. Wengi tulipata machungu yaliyo kithiri, tulilia, tulilaumu na kuwalaani wote tulio fikiria ndio walio sababisha ajali hizo.

Waliokufa katika ajali hizo ni watoto wadogo, watu wazima na hata vikongwe wanawake kwa wanaume. Kama ilivyo desturi, kifo hakibagui na kwa kweli huvuna roho za watu wa umri na jinsia zote.

Wazazi wengi wanao fariki katika ajali hizi huacha watoto ambao hawamo katika utaratibu wa kuendelezwa kielimu. Badala yao wanaingia katika utaratibu wa kujitafutia riziki badala ya kujisomea. Watoto wengi hufanya kazi za kubeba mizigo, uvuvi, kuchimba madini migodini,

vibarua mashambani, biashara ndogondogo na hata kazi za nyumbani.

Watoto hao walioachwa na matatizo mengi wafanyapo kazi katika sehemu hizo. Kwa kuwa wengi wao hawana upeo mkubwa wa mambo, hujikuta wakifanya kazi bila kufuata kanuni za kiafya. Hali hiyo huwasababishia magonjwa kama kifua kikuu na hata kupata ajali mbaya, wafanyapo kazi migodini, ambazo zinaweza kusababisha vifo au vilema vya maisha. Wengine huinginzwa kwenye biashara za ukahaba na kupata mimba zisizotarajiwa, tena katika umri mdogo. Wengine huambukizwa magojwa kama vile UKIMWI.

Pamoja na ukweli wa usemi kuwa “Ajali haina kinga”. Ajali nyingi zinatokana na makosa yetu wenyewe. Hizi tukiamua, tunaweza kuzizuia kwani penye nia pana njia. Hivyo hivyo suala la kuwapatia elimu watoto waloathirika na ajali liwe la kufa na kupona. Kama Taifa ni lazima tupige vita ajira kwa watoto, ikiwa kweli tunatakiwa kwenda na wakati vinginevyo tutabaki

nyuma.

Maswali

Andika herufi ya jibu sahihi katika maswali yafuatayo

i. Mwandishi anafahamisha kuwa wanaokufa kwa ajali ni......................................

1. Watu wa aina zote
2.  Watoto wadogo
3.  Watu wazima
4.  Vikongwe, wanawake na wanaume

ii. Ipi si kweli kuhusu maeneo wanako ajiriwa watoto?

1. Kwenye machimbo ya madini
2. Kwenye biashara ndogondogo
3. Kazi za nyumbani
4. Kwenye ofisi za serikali

iii. Ajira kwa watoto husababishwa na......................................

1.              Kutokuwepo kwa shule za kutosha
2.               Vifo vya wazazi na ugumu wa maisha
3.              Kampeni za vyama vya siasa
4.             Madeni ya nchi

iv. Ili watoto waweze kufanikiwa katika maisha yao ya badaye, lazima jamii...................

1. Ipige vita rushwa
2. Ifuate siasa ya ujamaa na kujitegemea
3. Iwape watoto elimu
4. Ijenge barabara nzuri

v. Moja ya haya yafuatayo sio ajali yakujitakia....................

A. Gari kuanguka kutokana na mwendo kasi

B. Kuzidisha uwezo wa uzito katika vyombo vya usafiri

C. Kuendesha vyombo vya usafiri pasipo kuzingatia kanuni na sheria

D. Kuzuka kwa vimbunga vinavyoleta maafa makubwa.

vi. Mwandishi anaamini kuwa tunaweza kuzuia ajali zisitokee kwa

A. Kuomba Mungu atuepushe na jali hata kama sheria na kanuni hazifuatwi

B. Kutoendesha magari katika barabara mbaya

C. Kuwa makini katika kuendesha vyombo vya usafiri

D. Kutowaruhusu wazazi wenye watoto kutumia vyombo vya usafiri

Vii. Kipi kati ya vifuatavyo chafaa kuwa kichwa cha habari uliyosoma

1. UMUHIMU WA ELIMU
2. VYOMBO VYA USAFIRI
3. AJALI BARABARANI
4. AJALI KWA WATOTO

Viii. Msemo huu una maana gani “Alivaa uso wa huzuni”

1. Alikuwa na hasira 
2. Alikuwa mchoyo
3. Alikuwa mvivu
4. Alitia huruma au alikuwa na masikitiko

ix. Kati ya misemo ifuatayo upi haukutumika katika habari

1. Alivaa uso wa huzuni
2. Anamkono wa birika
3. Liwe lwa kufa na kupona 
4. Penye nia pana njia

x. Habari hii ina aya ngapi?

1. Moja
2. Sita

C. Tano 

D. Tatu

2. Oanisha safu ya maneno A na B

3. Juma alibishana na Hassani kuwa kamusi haina maana na ni upotevu wa muda kusoma kamusi, Wewe kama mwanafunzi mtete hassani.

4. Kwa kuzingatia lafudhi na matamshi sahihi, bainisha maneno yenye makossa katika sentensi zifuatazo

a) Nimepata ujumbe wa simu wenye taarifa mbaya _______________

b) Ntoto wangu anaumwa ____________

c) Rafiki yangu naja ______________

d) Ama kweri elimu haina mwisho ________________

e) Kurara badara ya kutafuta kazi ya kufanya kunasababisha maisha kuwa

magumu _________________

5. Chunguza sentensi zifuatazo, kisha bainisha vivumishi vilivyotumika kwa kutaja ni aina gani ya kivumishi

a) Watu wachache waliumia ______________________

ii) Gari lao limegongwa natrekta _______________________

iii) Familia imemtakia la heri mtoto wao mpendwa __________________________

iv) Wanafunzi wachache wamechelewa darasani ____________________

v) Nyumba ngapi zimebomolewa na mafuriko ______________________

6. Eleza kwa kutoa mifano tofauti iliyopo baina ya fasihi simulizi na fasihi andishi kwa kuzingatia vipengele vya umri, uhifadhi, uwasilishwaji, mabadiliko na umiliki.

7. Unapowasiliana kwa lugha ya kisahili ni muhimu kuzingatia mambo gani?

8. kihusishi ni moja kati ya aina za maeneno, onesha matumizi matano ya kihusishi ‘’kwa’’

9. Lugha hutumika kama chombo, zana, kifaa au njia ya kufikia lengo Fulani. Onesha kwanini lugha inatumika katika jamii

10. Wananchi wa kijiji cha Fungafunga wanasifika kwa utaalamu wa kuchonga vinyago kutokanana na uwepo wa misitu katika kijiji cha Fungafunga. Ukiwa kama Afisa misitu tumia hoja sita (6) kuwaeleza wananchi wa kijiji cha Fungafunga kuhusu umuhimu wa misitu kwa kutunga insha isiyozidi maneno 250 .

OFISI YA RAIS

TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MTIHANI WA MWISHO WA MWAKA

KISWAHILI KIDATO CHA KWANZA

NOVEMBA 2022

Maelekezo:

1. Karatasi hii ina sehemu A, B, na C zenye jumla ya maswali kumi (10).
2. Jibu maswali yote kwa usahihi.
3. Soma kwa makini maelekezo ya kila sehemu na kila swali.
4. Andika namba yako ya mtihani katika kila ukurasa sehemu ya juu upande wa kulia.
5. Majibu yote yaandikwe kwenye nafasi zilizoachwa wazi

SEHEMU A: (Alama 15)

Jibu maswali yote kwenye sehemu hii

1.Soma habari ifuatayo kisha jibu maswali yanayofuata kwa kuchagua herufi ya jibu sahihi.

Mazingira ni jumla ya mambo yote yanayomzunguka kiumbe katika maisha yake. Vitu hivyo vinaweza kuwa vyenye uhai kama vile wanyama, wadudu na mimea au visivyo na uhai kama vile milima, maziwa, mabonde, mito na bahari.

Uharibifu wa mazingira ni uzoroteshaji wa mazingira kwa njia ya kupunguza rasilimali kama vile hewa, maji, mimea, udongo na hata kupotea kwa wanyamapori. Mara nyingi, uharibifu wa mazingira husababishwa na vitendo vya binadamu kuangamiza viumbe vinavyomzunguka. Vitendo hivyo ni kama vile kukata miti hovyo, kulima kandokando ya vyanzo vya maji, kutupa taka hovyo na kutiririsha maji machafu kwenye vyanzo vya maji.

Uharibifu wa mazingira hutokana na shughuli mbalimbali za binadamu kama vile kilimo. Binadamu hupanua mashamba kwa ajili ya shughuli za kilimo kwa kukata miti ovyo na kuchoma misitu. Ukataji wa miti ovyo na uchomaji wa misitu husababisha vifo vya viumbe hai vinavyoishi katika miti hiyo kama vile nyani, tumbili na sokwe.

Utupaji wa taka huweza kuharibu mazingira. Taka hizo hutoa harufu mbaya na kuvutia wadudu kama vile nzi. Wadudu hao husababisha magonjwa ya kuambukiza kama vile kipindupindu. 

Viwanda kutiririsha maji machafu kwenye vyanzo vya maji ni sababu nyingine ya uharibifu wa mazingira. Maji yanayotiririshwa huchafua maji yanayotumiwa na binadamu kutoka kwenye mito na maziwa hivyo husababisha magonjwa kwa binadamu kama vile kansa. Viwanda pia hutoa moshi ambao huchafua hewa inayovutwa na watu hivyo watu hupata madhara kama vile ugonjwa wa mapafu.

Maswali

i.        Kichwa kinachofaa kwa habari hii ni:

A.    Hali ya hewa

B.     Kutunza mazingira

C.     Sababu za uharibifu wa mazingira

D.    Ukataji miti ovyo

E.     Athari za mazingira

ii.      Kwa nini ni muhimu kutunza mazingira yetu?

A.    Ili kuepukana na magonjwa, vita na njaa

B.     Ili kupata mazao mengi, wanyama wengi na miti.

C.     Ili kupendezesha mazingira, kupata majalala na maziwa

D.    Ili kuepuka magonjwa, kupata mvua za kutosha na afya bora

E.     Ili kuondoa mmomonyoko wa udongo, kupata miti mingi na kuondoa unyevuunyevu

iii.    Shughuli zingine zinazofanywa na binadamu na hupelekea uharibifu wa mazingira ni:

A.    Kufuga wanyama wengi katika eneo dogo

B.     Kujenga nyumba nzuri

C.     Kusafisha maziwa yetu

D.    Kuuza madini

E.     Kufua nguo

iv.    Ugonjwa wa mapafu unaoweza kusababishwa na kuvuta hewa kutoka kwa mtu mwingine hujulikana kama vile_______

A.    Athma

B.     Kifua kikuu

C.     Pumu

D.    Kipindupindu

E.     Kansa 

v.      Magonjwa mengine yanayoweza kutupata baada ya kutupa taka ovyo ni pamoja na __

A.    Upele

B.     Amiba

C.     Pumu

D.    Kuhara

E.     Homa 

vi.    Ni ugonjwa gani wa mlipuko unaozungumziwa na mwandishi katika habari hii?

A.    Korona

B.     Kipindupindu

C.     Kansa

D.    Homa ya mapafu

E.     Maji machafu

vii.  Waziri wa tanzania mwenye dhamana ya kusimamia mazingira anaitwa _______

A.    Umi Mwalimu

B.     Tundu Antipasi Lisu

C.     Godbless Lema

D.    Majaliwa kasimu majaliwa

E.     Seleman Jafo

 viii. Kutokana na habari uliyoisoma, Rasilimali ni nini?

A.    Ni jumla ya mali aliyonayo mtu au nchi

B.     Vyanzo vya maji

C.     Upepo

D.    Barabara

E.     Mali inayopatikana kutokana na njia isiyo sahihi

ix.    Zifuatazo ni njia za kutunza mazingira

A.    Kulipua mabomu, kupanda miti na kuchimba vyoo.

B.     Kupanda miti, kutupa taka ovyo na kutiririsha maji machafu

C.     Kupanda miti, kutoa elimu dhidi ya mazingira na kuchimba mashimo ya kuhifadhi taka. D. Kuendesha magari makubwa, kujenga nyumba nzuri na kunawa mikono kabla ya kula

E. Kuwafundisha wanafunzi, kuchoma taka na kupanda maua.

x.      Ni uharibifu gani wa mazingira kati ya yafuatayo husababisha mmomonyoko wa ardhi?

A.    Kutupa vinyesi vya watoto ovyo

B.     Kupanda ukoka

C.     Kuchoma misitu

D.    Kufuga wanyama wengi

E.     Mikusanyiko ya watu

2. Oanisha safu ya maneno A na B. 

SEHEMU B: (Alama 70)

Jibu maswali yote kwenye sehemu hii

3.      Fafanua maana ya istilahi zifuatazo kama zinavyotumika kwenye lugha ya Kiswahili

(a)   Shina la neno 

…………………………………………………………………………………………………

 (b)   Sarufi 

…………………………………………………………………………………………………

 (c)   Vielezi 

…………………………………………………………………………………………………

 (d)   Sintaksia 

…………………………………………………………………………………………………

 (e)   Viambishi 

…………………………………………………………………………………………………

4.Bainisha dhima tano (5) za viambishi awali katika lugha ya Kiswahili. Kwa kila dhima toa mfano mmoja.

1. ................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................
3. ...........................................................................................................................
4. ...........................................................................................................................
5. ................................................................................................................................

5.a) Sentensi zifuatazo ni tata. Tunga sesntensi mbili kila sentensi ondoa utata huo.

i. Mama amenunua mbuzi

....................................................................................................................................................

ii. Baba Amina ameondoka

…………………………………………………………………………………………………

iii. Mwajuma ametumwa na Rama

…………………………………………………………………………………………………

iv. Kaka amevunja kijiko chake

…………………………………………………………………………………………………

v. Ali amempigia Asha ngoma

…………………………………………………………………………………………………

 b) Taja mifano ya kauli zinazoonyesha muktadha wa rejesta zifuatazo:

 i. Hotelini

…………………………………………………………………………………………………

ii. Sokoni

…………………………………………………………………………………………………

iii. Bandarini

…………………………………………………………………………………………………

iv. Darasani

…………………………………………………………………………………………………

v. Ndani ya basi

…………………………………………………………………………………………………

6.   (a) Panga maneno yafuatayo kama yanavyokuwa katika kamusi

     Kafeli, Tosha, Zaituni, Buriani, Roho, Paroko, Kaheshimu, Amina, Amani

       …………………………………………………………………………………………………………………………………….

(b) Fafanua dhima tano za kamusi 

1. ...............................................................................................................
2. ...............................................................................................................
3. ....................................................................................................
4. .....................................................................................................
5. ............................................................................................................

7.         Taja methali moja ambayo ungeweza kuitumia kuonya au kuadilisha kulingana na tukio lililoelezwa hapo chini

Mfano: Mtoto alilelewa vibaya hatimaye ajawa jambazi

Methali: Samaki mkunje ingali mbichi

i.        Ndege alijenga kiota kwa kuchukua jani moja moja na hatimaye baada ya siku tatu kiota kikakamilika kujengwa.

Methali: ………………………………………………………………………………..…….

ii.      Wastara alikuwa masikini, akajibidisha sana kufanyakazi usiku kucha, hatimaye akafanikiwa kupata utajiri na kuishi maisha yenye hadhi.

Methali: ……………………………………………………………………………………….

iii.    Simba alivamia zizi la Mzee Mahende na kukamata ng’ombe mmoja, alipotoka na mkuki kumkabili, alishindwa akarudi nyuma kwa hofu kisha yowe wanakijiji wakakusanyika wakiwa na mikuki na mapanga na marungu wakampiga na kumuua.

Methali: ……………………………………………………………………………………….

iv.    Dereva aliendesha gari kwa kasi na kusababisha ajari mbaya

Methali: ……………………………………………………………………………………….

v.      Baba alipofiwa na mtoto wake alilia sana hadi akazimia

Methali: ………………………………………………………………………………………..

8.   Amina ni mwanafunzi wa darasa la saba anayesoma shule ya msingi Majimengi, tatizo la Amina alikuwa anaamini kuwa lugha haina umuhimu wowote katika jamii. Wewe kama mwanafunzi wa kidato cha pili unamshawishi vipi Amina aweze kubadili imani yake? Kwa hoja tano (05)

1. .................................................................................................
2. .................................................................................................
3. ............................................................................................
4. ............................................................................................
5. .................................................................................................

9. Wahusika ni kipengele muhimu sana katika kazi yoyote ile ya fasihi. Onyesha aina ya wahusika katika fasihi simulizi (05).

1. ............................................................................................
2. ............................................................................................
3. .......................................................................................
4. .........................................................................................
5. ..............................................................................................

SEHEMU C: (Alama 15)

10.  Andika insha yenye maneno 150 na yasiyozidi 200 inayohusu madhara ya mimba za utotoni 

THE PRESIDENT'S OFFICE

MINISTRY OF REGIONAL GOVERNMENT AND LOCAL GOVERNMENT

AUGUST-SEPTEMBER   EXAMINATION SERIES

KISWAHILI

2020

TIME: 2:30 HRS

SEHEMU A

1.  Soma hadithi ifuatayo kisha jibu maswali yanayofuata:

Katika nchi ya ughaibuni kulikuwa na mfalme mwenye dharau na maringo sana, aliwaona wananchi wake kama wajinga. Watu wake waliishi bila amani na walichukia vitendo vya mfalme wao. Mfalme huyo alikuwa anajigamba kuwa yeye ni tajiri kuliko wafalme wote katika nchi za jirani. Kwa ujumla mfalme huyo alikuwa mnyanyasaji na mwenyekebehi nyingi.

Mfalme alikuwa mwenye kufuru sana, hata alidiriki kutamka kwenye mkutano wa hadhara kuwa hajawahi kuona njaa. Mzee mmoja mwenye busara aitwaye Bwana Adili alimwambia mfalme kuwa asihofu atampeleka mahali njaa inakopatikana. Bwana Adili kwa kukubaliana na mfalme walipanga siku ya safari ya kwenda kumwonesha mahali ilipo njaa. Safari hiyo ilikuwa na masharti kuwa hakuna kula chochote asubuhi na hakuna kubeba masurufu yoyote yakiwemo maji, ingawa Bwana Adili kwa ujanja wake alibeba.

Safari ilianza asubuhi mapema huku mfalme akiwa na furaha kubwa ya kwenda kuona njaa. Walitembea mwendo wa saa zisizopungua ?ita, mfalme akawa amechoka sana akamwomba Bwana Adili wapumzike. Uchovu huo ulitokana na ukweli kwamba mfalme hakuwahi kwenda mwendo mrefu kwa miguu. Wakati wa mapumziko mfalme alimwomba Bwana Adili maji na mkate lakini Bwana Adili alimnyima, walipumzika kwa muda wa saa moja na safari ikaendelea. Ilipofika jioni mfalme alikuwa amechoka kabisa kwani mwendo ulikuwa mrefu na njaa ilimuuma mno. Walipumzika chini ya mti, mfalme alimuuliza Bwana Adili, mbona hatufiki safari yetu? Bwana Adili hakumjibu chochote bali alichukua mkate akala na kunywa maji, mfalme alihisi njaa kali, alimwomba Bwana Adili mkate na maji lakini alimnyima.

Hali ya mfalme ilizidi kuwa mbaya sana, ndipo Bwana Adili akamwambia nitakupa maji na mkate ule lakini uahidi kwa maandishi kuwa utaacha dharau na majivuno kwa watu. Mfalme alipiga magoti mbele ya Bwana Adili na kuchukua karatasi na kalamu aliyopewa na Bwana Adili na kuahidi kwa maandishi kuwa ataacha kabisa tabia ya dharau na majivuno. Bwana Adili alipokea maelezo ya mfalme na akampa mkate na maji. Mfalme alipomaliza kula alimshukuru sana, ndipo Bwana Adili alipomgeukia mfalme na kumweleza kuwa hakuna maskani ya njaa bali hali aliyokuwa nayo mtu asipokula chakula. Waliporudi mfalme aliitisha mkutano wa hadhara. aliwaomba radhi wananchi wake na tangu siku hiyo mfalme aliishi kwa upendo na wananchi wote.

Maswali

(a)(i)     Bwana Adili alitoa masharti gani ya safari?.........................................

(ii)    Kwa nini Bwana Adili alitoa masharti uliyoeleza katika kipengele

(b)     Toa methali moja inayolingana na fundisho linalopatikana katika hadithi uliyosoma.

(c)     Toa maana za maneno yafuatayo kama yalivyotumika katika hadithi uliyosoma:

(i)Anajigamba ..................

(ii)Kebehi .....................

(iii) Kufuru ..................

(iv)Masurufu . .......................

 (v) Maskani....................

(d)     Andika ufupisho wa habari uliyosoma kwa maneno 60.

SEHEMU B

MATUMIZI YA LUCHA NA USAHIHI WA MAANDISHI

2. (a) Andika kwa usahihi maneno yaliyokolezwa wino kama yalivyotumka katika tungo zifuatazo:

(i) Mashirikiano ni muhimu kwetu .................

(ii) Mimi ni mwanainji wa Tanzania ...............

(iii)Mama anakaaga jikoni anapopika ............

(iv) Hakuna mapungufu yaliyojitokeza ........

(v) Hajafika mwanafunzi yoyote leo ..................

(vi) Huyu ni rafiki angu.................................

(b)     Eleza maana mbili kwa kila tungo.

(i) Mama anaota.

(ii)Tafathali nipe sahani ya kulia.

(iii)Vijakazi wanalima barabara.

(iv)Amekanyaga mtoto.

(v) Shangazi anawachezea wanangu.

(c)     Andika KWELI kama sentensi ni sahihi au SIO KWELI kama sentensi si sahii
 (i) Tafadhali mpikie ugali. Hii ni tungo tata .........

(ii) Kifaa kinachotumika kulia chakula kiitwacho uma wingi wake ni uma ... ... ...

(iii) Rejesta ni misimu ya Kiswahili . 

(iv) Amekula chumvi nyingi. Hii ni nahau 

(v) Mbili kutwa mara tatu. Ni rejesta ya kujifunza hesabu ........

SEHEMU C

SARUFI

3. (a) Nyumbua maneno yafuatayo na kuunda maneno manne kwa kila neno:

(i) Angalia ... ... ...

(ii)Chukua ...............

(iii)Oga ... ... ...

(iv)Kata . . ................

(v)Omba ... ... ..........

(b) Tumia maneno yafuatayo kama nomino na utunge sentensi moja kwa kila neno:

(i) Starehe . ..............

(ii) Ukweli .........

(iii)Utaalamu ...... .. 

 (iv) Umoja ... ... ...

(v) Uzembe ...........

(vi) Ukarimu .... .....

(viii) Upweke .. .....

(vii) Ushujaa . .........

(ix) Upendo ... ... ...    

(x) Furaha . .............

(c) Kitenzi kikuu huweza kutumika sambamba na kitenzi kingine kukamilisha sentensi. Katika sentensi zifuatazo bainisha vitenzi vilivyotumika. Sentensi ya kwanza ni mfano:

(i) Aliyekuja atasafiri kesho.

(ii) Mgeni wangu amekwisha kuwasili.

(iii) Amina hakutaka kumuudhi.

(iv)Mafundi wangali wanashona viatu.

(v)Wataendelea kumsubiri hadi kesho.

(vi) Gari lilikuwa limeharibika mlimani Kitonga 

SEHEMU D : FASIHI SIMULIZI

4.Eleza kwa kifupi maana ya dhana zifuatazo:

(i) Maigizo 

(ii) Semi ......... 

(iii) Tarihi .

(iv) Majigambo ..........

(v) Mizani . . . . . . . ..

(b) Jaza nafasi iliyoachwa wazi kukamilisha methali zifuatazo:

(i)Hamadi kibindoni ... ... ...

(ii).. ......yasiyokuwa ncha.

(iii)......... si mwisho wa uhunzi.

(iv)Mwenye shibe .............

(v)......... embe tunda la msimu.

(c) Soma shairi lifuatalo kisha jibu maswali yanayofuata:

Kweli kito mahabubu, Muweza mjaze kweli,

Kweli siriya ajabu, huwapa watufadhili,

Kweli chimbo la dhahabu, linahimili kweli,

Kweliyajambo hekima, na mifanoya akili.

Kweli nguvuya imani, moyoni muwe na kweli,

Kweli kitu cha thamani, fahariyetu ni kweli,

Kweli itupe makini, tutoe majibu kweli,

Kweli kwa mtu ni tija, woga huvunjwa na kweli.

Kweli huniadabisha, utu huletwa na kweli,

Kweli hunielimisha,jinsiya kuwa kamili,

Kweli hunipa maisha,ya mwangaza wa kandili,

 Kweli haina kiwango, manufaa yake kweli.

Kweli katika baraza, maongeziyawe kweli, 

Kweli au hupendeza,zamaza kujibu swali, 

Kweli itakuongoza, uweze kufanya kweli,

Kweli huwa mfaulu, katika pambono kali.

Kweli leo iwe pambo, upambile kweli kweli,

Kweli ikujaze mambo,yoteyaliyoya kweli,

Kweli ikupe kiimbo, chenye majibu ya kweli,

Kweli tatua mafumbo, uwemahiri wa kweli.

Kweli hapa kaditama, ni mimi mtunzi kweli, Kweli ikujaze mema, ufaulu kweli kweli, Kweli itakupa chema, Kidato cha tatu kweli, Kweli mhimili wako, pokea kwa dhati kweli.

MASWALI

(i) Mtunzi wa shairi hili anatoa ujumbe gani?

(ii)Katika ubeti wa pili mshairi anasisitiza jambo gani?

(iii)Bainisha kina bahari katika shairi ulilosoma.

(iv) Mstari wa mwisho katika kila ubeti wa shairi ulilosoma huitwaje? Toa sababu moja. (v) Mshairi ana maana gani anaposema," Kweli mhimili wako, pokea kwa dhati kweli."

(vi) Toa maana ya maneno yafuatayo kama yalivyotumika katika shairi ulilosoma.

•   Mahabubu
•    Fahari            
•    Kandili
•    Zama
•     Mahiri

SEHEMU E 
 UANDISHI WA INSHA/UTUNGA)I

5. Andika mazungumzo au dayalojia kati ya mzazi na mwanawe juu ya rnatokeo ya mtihani wa muhula yasiyoridhisha ukilenga mzazi kutoa ushauri wa jinsi ya kupata ufaulu bora muhula unaofuata.

Mzazi: ............................................................................... 

Mtoto: ................................................................................

Mzazi: ............................................................................... 

Mtoto: ................................................................................

Mzazi: ............................................................................... 

Mtoto: ................................................................................

Mzazi: ............................................................................... 

Mtoto: ................................................................................ 

Mzazi: ............................................................................... 

Mtoto: ................................................................................