JAMUHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA, OFISI YA RAISI TAWALA ZA MIKOA SERIKALI ZA MITAA

MTIHANI WA UTIMILIFU KIDATO CHA NNE KANDA

(MIKOA YA MBEYA, SONGWE, NJOMBE, RUKWA & KATAVI)

021 KISWAHILI

MUDA SAA 3 MWAKA 2023

MAELEKEZO:

1. Karatasi hii ina sehemu A,B na C zenye jumla ya maswali kumi na moja (11)
2. Jibu maswali yote kutoka sehemu A na B na chagua maswali mawili (2) tu kutoka sehemu C. Swali la 11 ni la lazima.
3. Zingatia maagizo ya kila sehemu na ya kila swali.
4. Simu za mkononi na vitu vyote visivyoruhusiwa kwenye mtihani havitakiwi katika chumba cha mtihani.
5. Kumbuka kuandika Namba yako ya mtihani katika kila ukurasa wa karatasi yako ya kujibia.

SEHEMU A: (alama 16)

1. Chagua herufi ya jibu sahihi katika sehemu hii. Andika herufi ya jibu hilo katika kijitabu hako cha kujibia.

i. Neno lipi kati ya maneno yafuatayo linaweza kudokeza mtenda au mtendwa?

1. Kiunganishi 
2. Kivumishi 
3. Kihisishi 
4. Kiwakilishi 
5. Kielezi [     ] 

ii. Njia ipi ya kuhifadhi fasihi simulizi imetokana na maendeleo ya sayansi na teknolojia?

1. Njia ya kichwa 
2. Njia ya maandishi 
3. Njia ya simu
4. Njia ya kanda za Sinema na Video 
5. Njia ya magazeti.[     ] 

iii. Zifuatazo ni dhana sahihi za mswahili isipokuwa:-___________

1. Mtu mwenye maadili mema 
2. Mzaliwa wa pwani
3. Mtu yeyote anayezungumza Kiswahili 
4. Mtu mwenye asili ya kiafrika
5. Mtu yeyote mjanja, azungumzaye sana pia muongo.[     ] 

iv. Joshua ni mwanafunzi wa kidato cha nne alialikwa kwenye sherehe ya matambiko na alipata nafasi ya kuongea ili kuwaelimisha jamii kuhusiana na athari za matambiko na alitoa athari moja ambayo ni,__________

1. Hukuza na kudumaza ubunifu 
2. Sherehe husababisha ugomvi, chuki na uhasama
3. Hujenga dhana potofu katika jamii 
4. Husaidia kukuza uongo na uwoga
5. Huongeza hasira kwa mizimu [     ] 

v. Wafanyabiashara kutoka Rukwa na Iringa walikutana kwa lengo la kufanya biashara, lakini kati yao ilizuka lugha ambayo ilirahisisha mawasiliano katika biashara zao. Kwa kutumia maarifa ya somo la Kiswahili lipi ni jina la lugha hiyo kati ya majinayafuatayo?_______

1. Lugha ya vizalia 
2. Pijini
3. Kibantu 
4. Kiswahili 
5. Kunguja [     ] 

vi. Oi na Mari waliafikiana kuwa “watamfitinia” mwalimu wao kwa mkuu wa shule yao. Je azimio hilo la Oi na Mari lipo katika kauli ipi kati ya zifuatazo?

1. Kutenda 
2. Kutendana 
3. Kutendea 
4. Kutendeana 
5. Kutendewa  [     ] 

vii. Asia aliandika habari kuhusu nchi ya Tanzania, katika habari hiyo alizingatia mpangilio mzuri na unaoeleweka kwa wasomaji wa habari yake, Je kwa uelewa wako alichokizingatia Asia kinajulikana kama nini?

1. Mantiki 
2. Insha 
3. Wazo 
4. Ayaaa 
5. Kistari  [     ] 

viii. Ni jambo gani linalodhihirisha upekee wa kazi Fulani ya kifasihi?________

1. Muundo wa kazi husika 
2. Wahusika wa kazi husika 
3. Jina la kazihusika
4. Jina la mtunzi wa kazi husika 
5. Mtindo wa kazi husika  [     ] 

ix. Bainisha sentensi ambatano zenye muundo wa sentensi changamano mbili kati ya sentensi zifuatazo______ 

1. Gari lililomteka tumeliona na dereva aliyetekwa ameonekana
2. Mtoto aliyeumia jana amelazwa na mtoto mwingine hajitambui
3. Mpe haki yake yote iliyopotea ili naye akupe haki yako yote
4. Baba anayetaka kujenga nyumba anaumwa lakini mama hataki kabisa kumuuguza
5. Uchaguzi uliofanyika juzi umezaa matunda  [     ] 

x. Dhima kuu ya rejesta katika lugha ni ipi?____________

1. Kurahisisha mawasiliano katika shughuli maalum 
2. Kuunda mzizi wa neno
3. Kupatanisha maneno 
4. Kuunganisha maneno mawili tofauti
5. Kutambulisha aina za maneno  [     ] 

2. Oanisha maelezo ya dhana yaliyo katika orodha A kwa kuchagua herufi ya dhana husika katika Orodha B. kisha andika herufi husika katika karatasi ya majibu.

SEHEMU B: (Alama 54)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

3. (a) Bainisha mzizi wa asili wa kila neno katika maneno yafuatayo:

i. Mkimbizi 

ii. Mlaji

iii. Muumbaji 

iv. Nisingelipenda 

v. Waligawana

(b) Upatanisho wa kisarufi ni kigezo kimojawapo kati ya vigezo vya kuunda ngeli za nomimo. Thibitisha dai hili kwa kutunga sentesi mbili katika kila ngeli kwenye ngeli zifuatazo:-

i. Ngeli ya pili ii. Ngeli ya tatu iii. Ngeli ya nne iv. Ngeli ya tano

4. (a) Fafanua maana ya misimu kama inavyofasiriwa katika lugha ya Kiswahili

(b) Misimu ina sifa nyingi katika lugha ya Kiswahili. Taja sifa tano za misimu katika lugha.

5. (a) Tofautisha dhana ya kukua na kuenea kwa lugha ya kiswahili.

(b) Ukuaji na ueneaji wa lugha ya Kiswahili, umepitia vipindi vingi tofauti, fafanua kwa mifano mambo sita (6) yaliyosaidia kukua na kuenea kwa lugha ya Kiswahili baada ya uhuru.

6. (a) Nini maana ya semi?

(b) Semi zina vipera vyake. Fafanua vipera vitano na kutoa mfano mmoja kwa kila kipera.

7. Soma simu ifuatayo kwa makini, kisha jibu swali linalofuata chini yake;

Kutoka katika simu hiyo hapo juu, jifanye unasoma shule ya sekondari Makolo SLP 13 Njombe, Andika barua kwa mkuu wa shule kupitia kwa mwalimu wa darasa kuomba ruhusa ya siku nane (8).

8. Soma kifungu cha habari kifuatacho kisha jibu maswali yanayofuata chini yake:

Maimuna alikuwa ni binti mwenye miaka sita alipokuwa anaanza kusoma darasa la kwanza katika shule ya msingi Minjingu. Alikuwa na tabia, sura na umbo zuri. Pia alikuwa na uwezo mkubwa darasani na ndoto ya kusoma mpaka chuo kikuu na kuishi maisha mazuri baadaye. Kutokana na tabia yake na uwezo wake mzuri darasani, walimu walimpenda sana na kumtia moyo mara kwa mara katika masomo yake.

Tabia ya Maimuna ilianza kubadilika siku hadi siku alipofikia darasa la sita baada ya kufikisha umri wa kuvunja ungo. Kwani alizidi kunawiri na umbo lake likazidi kuonekana vizuri. Mabadiliko hayo yalitokana na yeye kujiingiza katika suala la mapenzi ambapo alikuwa akifuatwa na wavulana wengi kwa sababu ya umbile lake la kuvutia.

Baada ya kuhitimu elimu ya msingi, Maimuana alijiunga na elimu ya sekondari na hapo ndipo suala la mapenzi kwake lilizidi kupamba moto zaidi mpaka kufikia hatua ya kutojali kitu chochote duniani. Yeyote yule ambaye angejitokeza kumueleza habari za mapenzi hakuweza kukataa. Kutokana na tabia hiyo watu walimfananisha na daladala ambayo hupandwa na kila mtu, nguo ambayo huvaliwa na kila mtu na dampo ambapo kila uchafu hutupwa. Tabia yake iliendelela mpaka chuo kikuu ambapo ilifika hatua ya kutoa mimba hovyohovyo bila kuwaza njia njia zitumikazo kuzuia. kukimbilia hospitalini kupima afya yake na daktari alibaini ana ugonjwa wa UKIMWI pia alikuwa amepoteza uwezo wa kubeba mimba.

Hatimaye Maimuna alihitimu masomo yake na kupata mchumba na ndoa ikafanyika. Siku ya ndoa hiyo halaiki ya watu walihudhuria kwenye sherehe. Baada ya miezi mitano Maimuna alipata homa kali na Maskini! Maimuna alisikitika sana alipopata habari hizo na mwisho daktari alimshauri ameze dawa, ale matunda, afanye mazoezi, apumzishe mwili wake, aishi kwa matumaini na kumrudia Muumba wake. Maswali:

i. Pendekeza kichwa kinachofaa kutokana na habari uliyosoma.

ii. Eleza maana ya maneno yaliyokolezwa wino kama yalivyotumika kwenye habari.

iii. Daktari alimshauri nini Maimuna baada ya kupima afya yake? (Hoja mbili)

iv. Ni sababu ipi iliyopelekea tabia ya Maimuna kubadilika?

SEHEMU C : (Alama 30)

Jibu maswali mawili katika sehemu hii, swali la kumi na moja (11) ni la lazima.

ORODHA YA VITABU KWA SWALI LA 10-11

TAMTHILIYA:

• KILIO CHETU – MEDICAL AID FOUNDATION
• NGOSWE – PENZI KITOVU CHA UZEMBE – E. SEMZABA
• ORODHA – STEVE REYNOLDS

RIWAYA

• JOKA LA MDIMU – A. SAFARI
• TAKADINI – BEN J. HANSON
• WATOTO WA MAMANTILIE – E. MBOGO
• DIWANI
• MALENGA WAPYA – TAKILUKI

USHAIRI

• MASHAIRI YA CHEKACHEKA – THEOBALD MVUNGI 
• WASAKATONGE – MOHAMED KHATIB

9. Msanii yeyote wa kazi ya fasihi anafananishwa na mwamvuli kwa jamii yake, kwakuwa anatumia macho yake kuona maovu yaliyomo katika jamii na hutumia kalamu yake kuishauri na kuikinga jamii yake isipatwe na mabaya. Thibitisha kauli hii kwa kudadavua maovu yaliyoibuliwa na waandishi wa riwaya mbili ulizosoma. Hoja tatu kwa kila riwaya.

10. Kutokukubaliana miongoni mwa wanajamii kumekuwa chanzo cha mivutano mbalimbali kati yao na kupelekea kukosekana kwa amani, utulivu na utengamano katika jamii. Onesha ukweli wa kauli hii kwa kufafanua mivutano iliyoibuliwa na waandishi wa tamthiliya mbili ulizosoma kwa kutoa hoja tatu kwa kila kitabu.

11. Ubora wa mashairi haubebwi na maudhui yake tu bali kwa kiasi kikubwa huchagizwa na lugha itumikayo katika kazi hizo. Jadili kauli hii ukieleza jinsi waandishi walivyotumia jazanda kuboresha na kupamba kazi zao. Hoja tatu kwa kila diwani.

JAMUHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MKOA WA TABORA

 MTIHANI WA UTAMILIFU (MOCK) MKOA, KIDATO CIA NNE

021 KISWAHILI

(Kwa Watahiniwa Walioko na Wasioko Shuleni)

Muda: Saa 3 Jumanne, Mel 9, 2023, Mchana.

MAELEKEZO

1. Karatasi hii ina sehemu A, B na C zenye jurnla ya maswali 11.
2. Jibu maswali yote katika sehemu A na B na maswali mawili kutoka sehemu C. Swali la 11 ni lazima.
3. Sehemu A na B ina Alama 70 na sehemu C ina Alama 30.
4. Andika kwa kutumia kalamu yenye wino wa bluu au mweusi.
5. Vifaa vya mawasiliano na vitu vyote visivyoruhusiwa havitakiwi katika chumba cha mtihani.
6. Zingatia maelekezo ya kila sehemu ya swali.
7. Andika namba yako ya mtihani katika kila ukurasa wa kijitabu chako cha kujibia.

SEIIEMU A: (ALAMA 16)

1. Chagua herufi ya jibu sahihi katika kipengele Cha (i) hadi (x), kisha andika herufi ya jibu hilo katika kijitabu Cha kujibia ulichopewa.

(i) Neno lipi kati ya maneno haya linaweza kudokeza hisia za mtenda au mtendwa

1. Kiunganishi
2. Kivuinishi
3. Kihisishi
4. Kielezi
5. Kiswaltili

(ii) Kategoria ya kisarufi inayowakilisha wakati katika kitenzi.

1. Leksimu
2. Kiambishi
3. Shina
4. Mtenda/mtendwa
5. Njeo

(iii) Sarah alipozunguniza kwa mara ya kwanza kwenye mkutano walimgundua kuwa ametoka mkoa wa Mara, Kitu gani kilimfanya agundulike?

1. Kushuka na kupanda kwa sauti yake
2. Mkazo wa sauti yake
3. Uongeaji wa taratibu
4. Umbo lake namba nane
5. Lafudhi yake

(iv) Kifungu cha maneno ambacho hujibu maswali ya ziada kuhusu tendo katika sentensi huitwa?

1. Kiingizi
2. Kirai nomino
3. Tungo
4. Kirai kielezi
5. Kikundi kivumishi

(v) Dhana mojawapo kati ya hizi huwa na dhima ya kuokoa muda

1. Ufahamu
2. Fasihi
3. Lugha fasaha
4. Masimulizi
5. Hadithi

(vi) Ipi ni tofauti ya msingi kati ya Mashairi na Ngonjera?

1. Mpangilio wa vina na mizani
2. ldadi ya mizani na mshororo
3. Majibizano baina ya watu wawili au zaidi
4. Mpangilio maalumu wa silabi na lugha ya mkato
5. Mapigo ya kimuziki na ridhimu

(vii) Ni muundo upi wa ushairi wa fasihi unaundwa na mistariimishororo mitano?

1. Sabilia
2. Takhmisa
3. Tathmisa
4. Tathlita
5. Tashibiha

viii. Neno mama lina mofimu ngapi?

1. Nne
2. Mbili
3. Tatu
4. Moja
5. Tano

ix. Kanuni za kipekee katika utunzi wa kazi za fasihi andishi ambazo hutofautisha utunzi mmoja wa fasihi andishi na utunzi ni Nvingine usio wa kifasihi hujulikana kama:

1. Mtindo
2. Muundo
3. Wahusika 
4. Matumizi ya lugha 
5. Tungo

x. Mtangazaji wa televisheni huhakikisha watazamaji wanapata habari sahihi kwa wakati. Katika fasihi kazi hiyo hufanywa na nani kati ya hawa wafuato? 

1. Wasikilizaji
2. Hadhira
3. Fanani
4. Wasomaji 
5. Wazungumzaji

2. Oanisha maana ya dhana zilizopo katika orodha A na dhana husika katika orodha B kisha andika herufi ya jibu sahihi katika kijitabu chako cha kujibia.

SEHEMU B; (ALAMA 54)

Jibu maswali yote katika sehemu hii

3. 

1. Unaelewa nini kuhusu dhana ya misimu?
2. Onesha vyanzo viwili vya misimu
3. Misimu huweza kuundwa kwa njia tofauti tofauti. Eleza njia zilizotumika kuunda misimu ifuatayo

1. Demu
2. Kumzimikia
3. DISCO
4. Ferouz ni twiga
5. Mataputapu

4. Batuli alitaka kuhifadhi methali na vitendawili kwa njia ya kichwa tu kwa ajili ya kizazi kijacho. Lakina Kibuyu alimkataza asifanye hivyo badala yake atumie njia nyingine

1. Toa hoja nne (4) kama sababu ya katazo hilo
2. Taja njia tano (5) sahihi ambazo unahisi Kibuyu angemshawishi batuli atumie.

5. Ukiwa kama Mtendaji wa Kata ya Chemchem andaa hotuba utakayoisoma mbele ya
viongozi wa chini yako kuhusu ufanikishaji wa ujenzi wa madarasa katika kata yako.

6. Eleza kinagaubaga tofauti zilizopo kati ya lugha ya mazungumzo na lugha ya maandishi kwa kuzingatia vipengele vifuatavyo;

1. Uwasilishaji
2. Uhifadhi
3. Mabadiliko

7. Upatanisho wa kisarufi ni kigezo kimojawapo kati ya vigezo vya kuunda ngeli za nomino. Thibitisha dai hilo kwa kutunga sentensi ukitumia ngeli zifuatazo:-

1. U -I
2. U -ZI
3. KI - VI
4. LI -YA
5. U - YA
6. U — WA

8. Soma kifungu habari kifuatacho kisha jibu maswali yanayofuata:

"Ndugu wazazi, kumbe safari yenu inahusu harusi ya Maria ?".Mkuu wa shule aliwauliza wazazi."Ndiyo," wazazi walijibu kwa Pamoja bila aibu."inategemewa kufugwa lini ."Mkuu aliendelea kuhoji. Harusi hii ilikuwa ifanyike wakati Maria anapofika kidato cha nne, Lakini Maria huyu ametufanyia uhuni na vituko visivyoelezeka. Nasi sasa tunachukiwa kijiji kizima na kudharauliwa na kila mtu.Hii imetuudhi sana, tumetungiwa nyimbo na kufanyiwa kila shutuma. Hatuna raha ;hivyo tumeonelea bora tuje kukuomba umfukuze shule ili kiburi kimwishie .Nasi tupo tayari kukulipa kiasi chochote cha fedha ukitimiza haja yetu hii,"Mzee Abdallah alieleza." Muda wote mkuu wa shule alikuwa akimtazama Mzee kwa chati sana .Kisha akauliza swali la kuchochea zaidi: Maria ana kiburi kumbe?"

Mama Maria hakutaka hilo limpite ,hima hima akatoa maelezo yake ."Mama wewe ,Maria usimuone hivi. Maria mwanangu hataki kufuata utamaduni wetu wa kuolewa. Maria ati achague mchumba mwenyewe, ati mahari haiyoni kama ni kitu cha msingi. Kiburi hicho kinatokana na elimu mliyompa.

Mtoto sasa ameharibika .Anafanya apendavyo elimu gani isiyojali adabu.wala utii?" Mama Maria alimaliza huku jasho na machozi yanamtoka".

Hapa mkuu wa shule aliona kwanza awaelimishe kabla hajawatolea kauli ya  mwisho.Alikwishatambua kwamba wazazi wa Maria walikuwa wameachwa nyuma na wakati .Kila upya wa mawazo waliuita kiburi.

Maswali

1. Bainisha dhima nne (04) zilizotokana na habari uliyosoma.
2. Fupisha habari hiyo kwa maneno yasiyopungua 70 na kuzidi 80.

SEHEMU C: (ALAMA 30)

Jibu maswali mawili kutoka katika sehemu hii, swali la 11 ni lazima

ORODHA YA VITABU.

USHAIRI. 

• Wasakatonge - M.S. Khatibu (DUP).
• Malenga wapya -TAKILUKI (DUP)
• Mashairi ya Chekacheka - T.A.Mvungi(EP&D.LTD)

RIWAYA. 

• Takadini -Ben J.Hanson (MBS)
• Watoto wa Mama N'tilie - E.Mbogo(HP)
• Joka la Mdimu - A.J.SaiTari (HP)

TAMTHILIYA

• Orodha - Steve Reynolds(MA)
• Ngoswe Penzi Kitovu Cha uzembe - E. Semzaba (ESC)
• Kilio chetu - Medical Aid Foundation (TPH)

9. Fasihi ya Kiswahili imemuweka mwanamke katika hadhi tofauti tofauti. Thibitisha usemi huu kwa kutumia hoja tatu kwa kila riwaya.

10. Chanzo cha matatizo mengi ya jamii nyingi huletwa na kusababiskwa na mwanajamii mwenyewe. Thibitisha dai hili kwa kutumia tamthilia mbili ulizozisoma. Toa hoja tatu kwa kila tamthilia.

11. Eleza kwa mifano madhubuti sababu tano (05) za uamuzi wa kuendelea kutumia Kiswahili katika mawasiliano mara tu baada ya uhuru.

OFISI YA RAIS

TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MKOA WA LINDI

MTIHANI WA DHIHAKA

KISWAHILI

KIDATO CHA NNE

021

 MUDA: 3:00                                                                                            MEI  2023

MAELEKEZO:

1.                Mtihani huu una sehemu A, B, na C wenye jumla ya maswali 11.
2.                Jibu maswali yote sehemu A, B na maswali mawili kutoka sehemu C, ambapo swali la 9 ni la lazima.
3.                Andika namba ya mtihani katika kila kurasa za karatasi yako ya kujibia.
4.                Zingatia maelekezo ya kila swali na kila sehemu.

SEHEMU A :( ALAMA 16)

1. Chagua herufi ya jibu sahihi katika vipengele(i) hadi(x), kisha andika herufi ya jibu sahihi katika kijitabu chako cha kujibia.

1. Mtunzi wa kazi ya fasihi kipindi anataka kuteua wahusika alikuwa anatafakari ni kwa vipi atateua wahusika wa kazi yake,msaidie mtunzi huyo ili aweze kubaini ni seti ipi inawakilisha kikamilifu wahusika wa fasihi simulizi?

)vitu,mahali,wanyama,binadamu,fanani na maleba.

B)Hadhira,wanyama,maleba,binadamu na fanani.

C)Hadhira,binadamu,wanayama,vitu  na fanani.

D) Fanani,vitu,mahali,binadamu,maleba na wanyama.

2. Baba alinunua viatu vizuri.  Vizuri vyote viliwekwa kabatini. Dada alivipanga vizuri. Katika mfuatano wa sentensi hizo neno VIZURI limetumika kama.

1.               Kiwakilishi,kivumishi na kielezi.
2.               Kivumishi ,kielezi na kiwakilishi.
3.               Kiwakilishi,kitenzi na kielezi.
4.              Kivumishi, kiwakilishi na kielezi.

3. Bibi yangu binti zilipendwa huwa anatusimulia hadithi kila ifikapo usiku ijapokuwa hakuwahi kwenda shule, je unafikiri bibi  yangu anatumia njia ipi ya uhifadhi wa kazi ya fasihi simulizi?

A)Maandishi.

B) Kichwa.

C).Mikanda ya video.

D)Kinasa sauti.

4. Uchanganuzi wa sentensi kwa mkabala wa kimuundo hujikita katika……

1.               A Kiima na kiarifu
2.               Kirai nomino na kivumishi
3.               Kirai kitenzi na kishazi tegemezi kielezi
4.              Kirai nomino na kirai kitenzi.

v.Kumbilamoto na Mchapakazi walikuwa wakibishana kuhusu miundo ya kiima na 

kiarifu.Mchapakazi alitaja miundo ya kiima kuwa ni N ,W ,V , na  KTG(BV).Je unadhani 

Kumbilamoto alitaja miundo ipi ya kiarifu.

1.               T, Ts+ T,  t+ Sh, Sh, Ch.
2.               W+ N+  T+ V+ Sh.
3.               Ch + Sh , T+Ts.
4.              T  ,T+Ts ,N +  KTg.

Vi.Katika ufundishaji wa muundo wa mashairi mwalimu alielezea kuhusu uwepo wa idadi ya 

mistari katika beti .Je unafikiri mwalimu alipofundisha shairi lenye idadi ya mistari mitano 

kwa kila ubeti alitaja jina gani?

1.               Tarbia.
2.               Tathilitha.
3.               Takhimisa.
4.              Sudusia.

Vii. “Mtangazaji wa televisheni kuhakikisha watazamaji wanapata habari  sahihi na kwa 

wakati” katika fasihi ,kazi hiyo hufanywa na nani kati ya hawa wafuatao?

1.               Wazungumzaji
2.               Hadhira
3.               Fanani
4.              Wasomaji.

viii.  Maneno yapi kati ya haya yafuatayo yameundwa kwa njia ya uambatanishaji?

1.               Mwanahewa, kizunguzungu ,mwimbaji.
2.               . Shamrashamra, televisheni,  kataupepo.
3.               . Kifaurongo,  kisimbuzi, miundombinu.
4.              .Mbwamwitu, mitishamba,  Afisaelimu.

ix.  Sentensi ipi kati ya hizi zifuatazo haina maana zaidi ya moja.

1.               .Kaka amefua nguo.
2.               Nipe sahani ya kulia.
3.               Suedi amenunua mbuzi.
4.              . Eva amenunua kanga.

x.   Kiswahili kilianza kutumika kama lugha ya mawasiliano na kufanywa kuwa lugha ya Taifa nchini 

Tanganyika wakati gani?

1.               Enzi ya utawala wa waingereza.
2.               .Enzi ya utawala wa wajerumani.
3.               . Enzi ya utawala wa waarabu.
4.              . Baada ya kupata uhuru.

2. Oanisha Maelezo yaliyopo katika Orodha A na dhana zilizopo katika Orodha B kwa kuandika herufi ya jibu sahihi.

SEHEMU B. (ALAMA 54)

3.    a)  Eleza maana ya kielezi huku ukitolea  mfano mmoja.

b) Kwa kutumia mifano kwa kila hoja fafanua dhima nne za vielezi 

katika lugha ya Kiswahili.

4. Kipindi Mwalimu anafundisha  alimwambia Nguvukazi “njoo uchukue kibao” ,              

Nguvukazi akabaki anashangaa afanye maamuzi ya kuchukua kibao kipi?.Toa 

utata kwa kuelezea  maana tano za  neno tata hilo na kila neno toa mfano

 mmoja mmoja.

5.Bainisha maneno yenye makosa katika sentensi zifuatazo kisha andika sentensi hizo kwa usahihi.

1.               Mwanafunzi ayejitambua hawapendagi mzaha katika masomo.
2.               Shule yetu ina vifaa vya samani.
3.               Mti uliokuwa karibu na bustani ya maua umedondoka.
4.              Mzee Kiza amedhuru mbuga za wanyama.

6.Malimusi na Wasakatonge walikuwa wanajadili kuhusu tenzi na mashairi ,

Malimusi anasema tenzi na mashairi zote ni tungo za kishairi  hivyo zinafanana 

,lakini Wasakatonge alikinzana na Malimusi kwa hoja kuntu .jadili upande wa 

Wasakatonge kwa hoja nne huku ukitolea mifano hoja zako.

7. Vyombo vya habari vilikuwa na mchango gani katika kukuza na kueneza lugha ya 

Kiswahili kuanzia miaka ya 1961 hadi sasa?. bainisha  hoja nne kwa mifano kuntu.

8.Unataka kuwa kiranja mkuu katika shule ya sekondari Kazamoyo S.L.P 10

iliyopo  Morogoro ,mwandikie barua mwalimu wako wa nidhamu kumwelezea 

hitaji hilo katika shule yako.

SEHEMU C  (ALAMA 30)

Jibu maswali mawili kutoka sehemu hii swali la 9 ni la LAZIMA

9.”Watunzi wa kazi ya fasihi huwa na dhima anuwai kwa jamii zao kupitia kazi zao 

za fasihi wanazotunga”Thibitisha dai hili kwa kutumia tamthiliya mbili 

ulizosoma kwa kutoa hoja tatu kutoka kila kitabu.

10. Lugha ni mhimili  katika kazi yoyote ya fasihi,Watunzi hutumia lugha kiufundi ili 

kufikisha ujumbe kwa jamii husika .Kwa kutumia Jazanda au taswira tatu kutoka 

katika  diwani mbili ulizosoma  na uonyeshe namna zinavyofikisha ujumbe kwa 

jamii.

11.”Ukiona mtu mzima analia ujue kuna jambo au mambo hayapo sawa” Kauli hii inaweza kuwiana na waandishi wa riwaya juu ya jamii inayowazunguka, kwa kutoa hoja tatu kutoka kila riwaya katika riwaya mbili ulizosoma ,Jadili kwa nini wasanii hao hulia?.

ORODHA YA VITABU TEULE

USHAIRI  

Wasakatonge …………………………………………………….  M.S Khatib (Dup)

Malenga Wapya…………………………………………………. Takiluki (Dup)

Mashairi Ya Chekacheka……………………………..…..T.A Mvungi (Ep &D.Ltd)

RIWAYA

Takadini………………………………………………………..Ben J. Hanson (Mbs)

Watoto Wa Mama N’tilie ………………………………………….E. Mbogo   (H.P)

Joka La Mdimu…………………..………………………………….A.J Safari (H.P)

TAMTHILIYA

Orodha…………………………………………………………..Steve Reynolds (Ma)

Ngoswe Penzi Kitovu Cha Uzembe…………………………...…….E.Semzaba (Esc)

Kilio Chetu ……………………………………………Medical Aid Foundation (Tph)  

OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SEREKALI ZA MITAA. 
 MKOA WA KILIMANJARO. 
 MTIHAN1 WA UTAMIRIFU WA KIDATO CHA NNE MKOA.

MSIMBO: 021 KISWAHILI

MUDA :SAA 3 MEI 2023

MAELEKEZO

1. Karatasi hii ina sehemu A,B na C zenye jumla ya maswali kumi na moja (11).
2. Jibu maswali yote katika sehemu A na B na maswali mawili (2) kutoka sehemu C. Swali la 11 ni la lazima.
3. Sehemu A ina alama kumi na sita( 16), sehemu B alama hamsini nan ne (54) na sehemu C ina alama thelethini (30)
4. Zingatia maelekezo ya kila sehemu na ya kila swali.
5. Simu za mkononi na vitu vyote visivyoruhusiwa havitakiwi katika chumba cha mtihani.
6. Andika namba yako ya mtihani katika kila ukurasa wa karatasi yako ya kujibia

 SEHEMU A. (Alama 16)

1. Chagua herufi ya jibu sahihi katika vipengele (i)-(x), kisha andika here] ya jibu hilo kwenye karatasi ya kujibia.

(i). Neno maji limeundwa kutokana na njia ipi kati kati ya hizi zifuatazo?

1. Ufananisho
2. Utohoaji
3. Unasibu
4. Uambatanishaji
5. Uhulutishaji.

ii). Kikundi cha maneno kinachoonesha jambo lililotendwa na mtenda katika sentensi hujulikanaje?

1. Chagizo
2. Kitenzi
3. Kivumishi
4. Shamirisho
5. Nomino

iii). Viambishi vya O - rejeshi vya nomino "gari" ni ya vifuatavyo?

1. O/ YO
2. YE/
3. LO/YO
4. O/ZO
5. PO/YO

iv)Ni maelezo maalumu yanayotolewa kwenye hadhara ya watu.

1. Risala
2. Kumbukumbu za mkutano
3. Hotuba
4. Ajenda
5. Insha

v) Ingawa zipo njia mbalimbali za uundaji wa maneno mapya, Ni njia ipi inayotumika kuunda neno jipya kwa kubadili kategoria ya neno?.

1. Kuambisha maneno
2. Kubadili kundi au sifa ya neno
3. Kuhulutisha maneno
4. Urudufishaji
5. Kuhamisha maana ya neno

vi).Ukiwa kama mwanafunzi wa kidato cha nne, unaweza kusema kiimbo hufasiliwaje katika mazungumzo ya lugha ya Kiswahili?

1. Kuzungumza na kuongea kwa sauti
2. Kuzungumza kwa kupandisha mawimbi ya sauti .
3. Kuzungumza kwa kushusha mawimbi ya sauti
4. Kuzungumza na kushuka kwa mawimbi ya sauti
5. Kupanda na kushuka kwa mawimbi ya sauti

vii) Aina za maneno hufafanua kuhusu mambo mbalimbali .Onesha aina ya neno ambalo hufafanua zaidi kuhusu tendo au kivumishi kati ya haya yafuatayo?

1. Kitenzi
2. Kihusishi
3. Kielezi
4. Kiunganishi
5. Kiwakilishi

viii) Kuna ngeli tisa za nomino za Kiswahili, katika ngeli hizo kila nomino huwekwa katika ngeli yake.Neno Ngamia lipo katika ngeli ipi kati ya hizi?

1. I-ZI
2. YU-A-WA
3. KI-VI
4. LI-YA
5. U-ZI

ix) Mwalimu wa Kiswahili aliwafundisha Wanafunzi wake aina mbili za mofimu na mifano yake.Ukiwa kama mwanafunzi wa kidato cha nne, onesha ni neno lipi kati ya haya yafuatayo hufanya kazi ya mofimu huru?.

1. Uji
2. Uzuri
3. Uchache
4. Ufa
5. Mtoto

x) Sentensi zote za Kiswahili huundwa kwa miundo mbalimbali.Ni sentensi ipi kati ya zifuatazo yenye muundo wa kiwakilishi+kirai kivumishi+kitenzi kikuu+kirai nomino?

1. Sisi sote tulicheza vizuri sana
2. Mimi na yeye hatuelewani hata kidogo
3. Wao hawataki tuimbe nyimbo zetu
4. Wale wote wanapeda muziki
5. Nyinyi nyote tunawapenda sana

2.Oanisha maelezo ya Orodha A na maneno katika Orodha B,kisha andika herufi ya jibu sahihi katika karatasi yako ya kujibia.

SEHEMU B (Alarm 54)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

3. Wewe ni mwanaisimu mbobezi wa lugha ya Kiswahili.Tumia utalaamu wako kutoa elimu juu ya kazi za mofimu tegemezi zilizokolezwa wino kwenye maneno yafuatayo:

1. Hatutasaidiana
2. Kitoto
3. Akija
4. Nilikunywa
5. Hakumtaka
6. Ninalima

4. Usanaa wa fasihi hujitokeza katika vipengele mbalimbali muhimu.Kwa kutoa maana ya sanaa, taja vipengele vinne vinavyoonesha usanaa wa fasihi.

5. Wapo baadhi ya wanazuoni wa somo la Kiswahili wanaodai kuwa Kamusi ya Kiswahili haina tija. Ukiwa kama mwanafunzi wa Kidato cha Nne. toa hoja sita kukanusha dai hili.

6. Ingawa Kiswahili kimepata kukua na kuenea sana hata kabla ya kupata uhuru wa Tanganyika.Unafikiri ni sababu zipi zilizosaidia kuenea kwa Kiswahili kuanzia mwaka 1961.Toa hoja sita na mifano kwa kila jibu lako.

7. Soma kifungu cha habari kisha jibu maswali yafuatayo.

^-Ndugu wazazi, kumbe safari yenu inahusu harusi ya Zaituni ?".Mkuu wa shule aliwauliza wazazi."Ndiyo," wazazi walijibu kwa Pamoja bila aibu."inategemewa kufugwa lini ."Mkuu aliendelea kuhoji. Harusi hii ilikuwa ifanyike wakati Zaituni anapofika kidato cha nne, Lakini Zaituni huyu ametufanyia uhuni na vituko visivyoelezeka. Nasi sasa tunachukiwa kijiji kizima na kudharauliwa na kila mtu.Hii imetuudhi sana, tumetungiwa nyimbo na kufanyiwa kila shutuma. Hatuna raha ;hivyo tumeonelea bora tuje kukuomba umfukuze shule ili kiburi kimwishie .Nasi tupo tayari kukulipa kiasi chochote cha fedha ukitimiza haja yetu hii,"Mzee Abdallah alieleza." Muda wote mkuu wa shule alikuwa akimtazama Mzee kwa chati sana .Kisha akauliza swali la kuchochea zaidi: Zaituni ana kiburi kumbe?"

Mama Zaituni hakutaka hilo limpite ,hima hima akatoa maelezo yake ."Mama wewe ,Zaituni usimuone hivi. Zaituni mwanangu hataki kufuata utamaduni wetu wa kuolewa. Zaituni ati achague mchumba mwenyewe, ati mahari haiyoni kama ni kitu cha msingi. Kiburi hicho kinatokana na elimu mliyompa.

Mtoto sasa ameharibika .Anafanya apendavyo elimu gani isiyojali adabu.wala utii?" Mama Zaituni alimaliza huku jasho na machozi yanamtoka".

Hapa mkuu wa shule aliona kwanza awaelimishe kabla hajawatolea kauli ya  mwisho.Alikwishatambua kwamba wazazi wa Zaituni walikuwa wameachwa nyuma na wakati .Kila upya wa mawazo waliuita kiburi.

Maswali.

1. Wazazi wa Zaituni walikwenda shuleni kufanya nini ?
2. Wazazi walisema kuwa Zaituni amefanya kosa gani.
3. Eleza mgogoro mkuu uliopo kati ya Zaituni na wazazi wake.
4. Fupisha habari hiyo kwa maneno yasiyopungua 50 na yasiyozidi 60.

8. Wewe ni daktari katika hospitali ya Rufaa ya Bugando unayehusika na kitengo cha magonjwa ya Watoto, umealikwa katika cha Nyakato kwenda kuzungumza na
wanakijiji juu ya swala la utapia mlo . Andika risala utakayoitoa kwa Mkuu wa wilaya ya Nyamagana kuwahimiza wanakinikuwapa Watoto mlo kamili.

SEHEMU C (Alama 30)

Jibu maswali mawili (2) kutoka katika sehemu hii. Swali la kumi na moja (11) ni la lazima.

ORODHA YA VITABU.

USHAIRI. 

• Wasakatonge - M.S. Khatibu (DUP).
• Malenga wapya -TAKILUKI (DUP)
• Mashairi ya Chekacheka - T.A.Mvungi(EP&D.LTD)

RIWAYA. 

• Takadini -Ben J.Hanson (MBS)
• Watoto wa Mama N'tilie - E.Mbogo(HP)
• Joka la Mdimu - A.J.SaiTari (HP)

TAMTHILIYA

• Orodha - Steve Reynolds(MA)
• Ngoswe Penzi Kitovu Cha uzembe - E. Semzaba (ESC)
• Kilio chetu - Medical Aid Foundation (TPH)

9. ^-Kumekuwa na mgogoro mkuwa sana kati ya wazazi na vijana jambo ambalo limepelekea vijana wengi kushindwa kuishi na wazazi wao ili hall wakiwa katika umri mdogo na kupelekea vijana hao kukumbwa na changamoto mbalimbali katika maisha yao ya ukuaji na hatimaye kushindwa kutimiza ndoto zoa".Kwa kutumia tamthiliya mbili ulizosoma toa hoja tatu (3) kwa kila tamthiliya kwa kuonesha chanzo cha migogoro hiyo na namna ya kuitatuta.

10. "Mienendo ya wahusika ni muhimu katika ujenzi wa dhamira za mwandishi wa kazi ya fasihi". Thibitisha kauli hii ukionesha jinsi mienendo ya wahusika ilivyofanikisha kuibua dhamira .Toa hoja tatu kwa kila kitabu kutoka katika riwaya mbili ulizosoma.

11. "Mshairi ni kama taa imulikayo gizani ili kufichua kilichojificha ".Thibitisha ukweli wa kauli hii kwa kutoa hoja tatu kutoka kila diwani kati ya mbili ulizosoma.

OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MKOA WA PWANI 

MTIHANI WA UTAMILIFU KIDATO CHA NNE

KISWAHILI

(Kwa Watahiniwa walioko na wasiokuwa shuleni)

Muda: Saa 3 Mwaka 2023

MAELEKEZO

1. Mtihani huu una sehemu A, B na C zenye jumla ya maswali kumi na Moja (11).
2. Jibu maswali yote katika sehemu A na B, na maswali mawili (02) kutoka sehemu C, swali la tisa (9) ni la lazima.
3. SehemuA ina alama kumi na sita (16), sehemu B ina alama hamsini na nne (54) na sehemu C ina alama thelathini (30).
4. Zingatia maelekezo ya kila sehemu na ya kila swali.
5. Simu za mkononi na vitu vyote visivyoruhusiwa havitakiwi katika chumba cha mtihani.
6. Andika Namba yako ya Mtihani katika kila ukurasa wa kijitabu chako cha kujibia.

SEHEMU A (Alama 16)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

1 . Chagua herufi ya jibu sahihi katika vipengele (i) — (x), kisha andika herufi ya jibu hilo ltwenye kijjtabu chako cha kujibia.

Mwalimu Flora Komba aliwasisitiza wanafunzi katika somo la Kiswahili kuwa lugha hutengwa katika mafungu mawili, maana ya msingi na maana ya ziada. Je, maana ya ziada hushughulikiwa na tawi lipi la sarufi?

1. Fonolojia 
2. Mofolojia 
3. Sintaksia
4. Semantikia 
5. Sarufi

(ii) Fag, big na Antisosho ni mojawapo ya njia itumikayo kuunda misimu ikiwemo:-

1. A. Kutumia tanakali sauti 
2. B. Njia ya kubadili maana ya msingi
3. C. Kutohoa kutoka katika lugha za kigeni
4. D. Njia ya kubadili kutoka lugha ya kibantu kwenda lugha ya kiswahili
5. Njia ya uradidi.

(iii) Duka letu limejaa Vitu kedekede. Neno lililopigiwa msitari ni aina gani ya neno?

1. Kiwakilishi 
2. Kivumishi 
3. Kihisishi
4. Kiunganishi 
5. Kielezi

(iv) Kuna vyombo mbalimbali vya kukuza na kuendeleza lugha ya Kiswahili nchini Tanzania ikiwemo taasisi ya kiswahili na lugha za kigeni Zanzibar (TAKILUKI). Je, taasisi hii iliundwa mwaka gani?

1. 1964 
2. 1965 
3. 1967 
4. 1972 
5. 979

(v) Katika kazi ya fasihi kuna wahusika ambao hawabadiliki na kupewa majina ambayo hufanya msomaji aelewe tabia na matendo yao. Je wahusika hao huitwaje?

1. Wahusika duara 
2. Wahusika wakuu 
3. Wahusika bapa sugu 
4. Wahusika shinda
5. Wahusika wajenzi

(vi) VVanafunzi wa kidato cha nne katika Shute ya Sekondari Saja wanatarajia kufanya rnahafali ya 9 ifikapo mwezi Oktoba 2023 tangu kuanzishwa kwa Shule hiyo, umeteuliwa kuwa katibu wa vikao vya mahafali hiyo. Ni jambo gani kati ya haya yafuatayo si la kuzingatia wakati wa uandishi wa kumbukumbu? 

1. Jina na saini ya mwenyekiti wa kikao 
2. Ajenda 
3. Mahudhurio 
4. Umri wa katibu 
5. Kichwa cha kumbukumbu. 

(vii) Bi Upendo Batista ana mwezi mmoja tu tangu awasili nchini Tanzania akitokea Jiji la Liverpool nchini Uingereza na ameanza kujifunza lugha ya Kiswahili. Mwalimu wake amemuagiza akanunue kamusi Mahuluti. Mfafanulie aina hiyo ya kamusi

1. Ni kamusi yenye lugha nne 
2. Ni kamusi yenye lugha Tatu
3. Ni kamusi yenye lugha mbili na kuendelea 
4. Ni kamusi yenye lugha Moja tu
5. Ni kamusi yenye lugha mbili

(viii) Mwalimu Okollah amewapa wanafunzi wake kazi ya darasani ya kutunga hadithi, mwisho wa hiyo hæ^v fithi isomeke "Asiyesikia la mkuu huvunjika guu" Je, hiki ni kipera gani cha inacnthi?

1. Ngano
2. Visasili
3. Soga 
4. Tarihi 
5. Vigano

(ix) Matumiaji wa lugha kjswahili anapotamka baadhi ya silabi kwenye neno huongeza nguvu kutamka kuzidi nyingine, hali hiyo huitwa?

1. Kiimbo
2. Mkazo
3. Lafudhi 
4. Fonimu 
5. Umbo sauti

(x) Ukiwaa kama mtaalamu wa lugha ya kiswahili hususani katika mada ya mjengo wa Tungo, unafikiri ni awanini kiwakilishi na kihisishi havijapewa hadhi ya vikundi au virai badala yake hutokea katika kirai nomino (KN) na Sio katika aina nyingine ya virai?

1. Kwa kuwa vimeshajitosheleza
2. Kwa sababu kiwakilishi na kihisishi hutokea upande wa kiima 
3. Kwa kuwa aina nyingine za virai hutokea upande wa kiarifu 
4. Kiwakilishi na kihisishi ni aina ndogo za maneno.
5. Kwasababu kihisishi kimewekwa katika Hali ya mshangao.

2. Oanisha maana ya dhana ya vifungu vya maneno vilivyo katika ORODHA A kwa kuchagua herufi ya dhana husika katika ORODHA B, Kisha andika herufi husika katika kijitabu chako cha kujibia.

SEHEMU B (Alama 54)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

3. (a) Kumekuwa na mabishano ya wanafunzi juu ya matumizi ya kiambishi "Kwa”wengi wao husadifu kuwa hakuna matumizi yoyote ya kiambishi hiko. Ukiwa mtaalamu wa kiswahili, waoneshe kwa mifano dhima tano (05) za kiambishi "Kwa”.

(b) Kwa kutoa mifano thabiti, fafanua majukumu manne (04) ya mnyumbuliko katika lugha ya kiswahili.

4. Mmepewa kazi na mwalimu wa kiswahili kuhusu dhana ya kiarifu. Ukiwa kama mmoja wao uliyeshiriki mjadala, fafanua vipashio sita (06) vya kiarifu (Kila kimoja thibitisha kwa mfano bayana).

5. Kiswahili ni lugha adhimu ambapo imekua kwa kasi sana na hadi sasa kutumika na mataifa mbalimbali. Kwa kutumia hoja sita (06) zenye mashiko, elezea mchango wa serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania katika kukuza na kueneza Kiswahili kimataifa (nje ya mipaka ya Tanzania)

6. Diwani wa kata yenu ya Serengeti ameandaa harambee kwaajili ya kuchangia ujenzi wa Mabweni. Kwa niaba ya kamati ya maandalizi, andaa kadi ya mwaliko kuwaalika wadau wa Elimu. Harambee itafanyika ukumbi wa Kiluvya Hall Kisarawe Pwani tarehe 1/8/2023. Jina lako liwe Soma Ule wa S.L.P 3012 Kisarawe.

7. Mwandishi wa diwani ya Chekacheka ndugu Theobald A. Mvungi amemchora mwanamke katika namna tofauti tofauti. Eleza kwa ufupi hoja nne (04).

8. Soma shairi lifuatalo, Kisha jibu maswali yanayofuata

(i) Busara haitokua, kuanza pasi salamu,

Salamu nasalimia, wakubwa na wa makamu, 

Halaiki naongea, naiongelea simu,

Ni sawa na kunywa sumu, kutumia simu shule.

(ii) Kweli zina umuhimu, si kidogo maishani,

Wasiliana si ngumu, ila sio mashuleni,

Kunielewa ni ngumu, lakini sikilizeni,

Ni sawa na kunywa sumu, kutumia simu shule.

(iii) Madhara nawatajia, ya hayo yenu masimu,

Uelewa kuzuia, akifundisha mwalimu,

Dunia kufatilia, masomo huwa magumu,

Ni sawa na kunywa sumu, kutumia simu shule.

(iv) Busara kuzizuia, kutumia hizi simu,

Darasani zatutoa, kwa ubize wa magemu,

Maana tungepotea, na kuja kujilaumu,

Ni sawa na kunywa sumu, kutumia simu shule.

MASWALI

(a) Pendekeza kichwa cha shairi kinachofaa, kisichozidi maneno matatu 

(b) Taja madhara mawili ya simu za mkononi yaliyotajwa na mshairi.

(c) Onesha maneno mawili ya kigeni yaliyotumiwa na mshairi katika shairi lake. 

(d) Bainisha maana ya maneno yaliyokolezwa wino na kupigiwa msitari.

SEHEMU C (Alama 30)

Jibu maswali mawili (02) kutoka katika sehemu hii. Swali la tisa (9) ni la lazima.

ORODHA YA VITABU KWA SWALI LA 9 - 11

USHAIRI

• Wasakatonge - M.S. Khatib (DUP)
• Malenga Wapya - TAKIRUKI (DUP) 
• Mashairi ya Chekacheka - T. A. Mvungi (EPRD. LTD)

RIWAYA

• Takadini - Ben J. Hanson (MBS)
• Watoto wa Mama N'tilie - E. Mbogo
• Joka la Mdimu - A. J. Safari (HP)

TAMTHILIYA

• Orodha. - Steve Reynolds (M.A)
• Ngoswe Penzi kitovu cha Uzembe - E. Semzaba (ESC)
• Kilio Chetu. - M. A. Foundation (TPH)

9. Mshairi mzuri ni yule anayeitazama jamii yake na kusisitiza suala zima la Ukombozi kila penye dhuluma, uonevu na ukandamizaji. Wewe ukiwa kamamwanafasihi na mhakiki wa kazi za fasihi, fafanua aina tofauti tofauti za Ukombozi na ni kwa jinsi gani washairi wetu wameonesha hali hiyo, kwa kurejea diwani mbili ulizosoma kwa hoja tatu (03) kila diwani.

10. Wapo baadhi ya wanaume hukimbia familia zao kwa kupenda au kutokupenda, hali hii humfanya mwanamke (Mama) apambane peke yake juu ya kulea familia hiyo iliyokimbiwa na Baba. Ukiwa kama mwanajamii, elezea mchango hasi wa mwanaume ambao ni kikwazo cha maendeleo ya mwanamke, kwa kurejea katika riwaya mbili ulizosoma kwa kutoa hoja tatu (03) kwa kila riwaya.

11. Uzuri wa nyumba sio mlango, ingia ndani ujionee. Uteuzi wa jina la kitabuhuweza kuakisi au kutoakisi yaliyomo kitabuni. Kubali au kataa dai hili kwa kutoa hoja tatu (03) kwa kila kitabu katika tamthiliya mbili ulizosoma.

Namba ya Mtahiniwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA 

HALMASHAURI YA WILAYA YA TANGANYIKA 

MTIHANI WA UTAMILIFU KIDATO CHA NNE 

021 KISWAHILI

Muda: Saa 3:00 Aprili, 2023

MAELEKEZO 

1. 1. Karatasi hii ina sehemu A, B, na C zenye jumla ya maswali kumi na moja (11).
2. 2. Jibu maswali yote kutoka Sehemu A na B na maswali mawili kutoka Sehemu C. Swali la 11 ni la lazima.
3. 3. Sehemu A ina alama 16, Sehemu B alama 54 na Sehemu C alama 30.
4. 4. Zingatia maelekezo ya kila sehemu na kila swali.
5. 5. Vitu visivyoruhusiwa katika vyumba vya mtihani kamwe visiingie.
6. 6. Andika namba ya upimaji katika kila ukurasa.

 SEHEMU A (ALAMA 16)

Jibu maswali yote katika Sehemu hii.

1. Chagua herufi ya jibu sahihi katika vipengele (i) hadi (x) kisha andika herufi ya jibu sahihi katika karatasi yako ya kujibia.

(i) Bainisha tabia ya umbo lililopigiwa mstari katika kitenzi “ibwa.”

1. Kauli ya kutendeka 
2. Kauli ya kutendea
3. Kauli ya kutendeana
4. Kauli ya kutendwa
5. Kauli ya kutendewa

(ii) Bainisha jozi sahihi ya vipera vya Sanaa za Maonesho:

1. Muziki, fasihi, ususi, uhunzi na utarizi
2. Tarihi, ngano, visasili, soga na hadithi.
3. Ngonjera, miviga, ngoma, tambiko na majigambo
4. Maigizo, viechekesho, majigambo, lakabu na maghani
5. Michezo ya watoto, utani, ngonjera, mizungu na muziki

(iii) Neon “beberu” limeundwa kwa njia ipi kati ya hizi zifuatazo za uundaji wa maneno?

1. Kutumia fasili sisisi
2. Kuangalia athari za kitu
3. Kuhamisha maana ya neno
4. Kuangalia kazi ya kitu
5. Kuangalia sauti, sura na tabia

(iv) “Mtangazaji wa televisheni huhakikisha watazamaji wanapata habari sahihi kwa wakati.” Katika fasihi, kazi hiyo hufanywa na nani kati ya hawa wafuatao?

1. Wasikilizaji
2. Hadhira
3. Fanani
4. Wasomaji
5. Wazungumzaji

(v) Mende anapenda uchafu. Neno lililopigiwa mstari lipo katika ngeli ipi?

1. KI – VI
2. U – I
3. A – WA/YU – A – WA
4. KU
5. LI – YA

(vi) Mofimu –me- katika sentensi “Rosa amenitaarifu leo asubuhi” ni:

1. Kiambishi awali kikanushi
2. Kiambishi awali cha njeo
3. Kiambishi awali cha urejeshi
4. Kiambishi awali cha nafsi ya tatu
5. Kiambishi tamati cha kutendesha

(vii) Mzee Jimbi na Kifaruhande ni miongoni mwa wahusika katika Tamthiliya ya . . . . . . . . . .

1. Kilio Chetu
2. Takadini
3. Orodha
4. Ngoswa – Penzi Kitovu cha Uzembe
5. Joka la Mdimu

(viii) Ashirafu na Hamisi wakati wanaandika barua rasmi walisahau kujumuisha hatua inayofuata baada ya kipengele cha mwisho wa barua. Ni hatua ipi iliyokuwa imesahaulika ? 

1. Jina la Mwandishi
2. Cheo cha Mwandishi
3. Salamu za maagano 
4. Saini ya Mwandishi
5. Anuani ya Mwandikiwa

(ix) Tamathali ya semi inayotumika kufananisha vitu bila kiunganishi huitwa _________.

1. Tashibiha
2. Tashihisi
3. Sitiari
4. Tashititi
5. Taniaba

(x) "Kutwa mara tatu”. Dhima ya muundo wa mazungumzo haya ni ipi?

1. Kupunguza ukali wa mazungumzo
2. Kufupisha urefu wa mazungumzo
3. Kupamba lugha ya mazungumzo
4. Kuonesha msisitizo
5. Kukidhi haja ya mazungumzo

2. Oanisha maana za tamathali za semi zilizopo katika Orodha A na tamathali husika kutoka Orodha B, kisha andika herufi ya jibu sahihi katika kijitabu chako cha kujibia.

SEHEMU B (ALAMA 54)

Jibu maswali yote kutoka sehemu hii

3. Kwa kutumia mifano, taja vipashio sita vya kiima.

4. Kwa kutumia hoja tatu (3), eleza faida za kutumia lugha fasaha na hoja tatu (3) hasara za kutumia lugha isiyo fasaha.

5. Andika rejesta tatu (3) zinazotumika katika miktadha ifuatayo:

1. Bungeni
2. Michezoni
3. Shuleni
4. Mtaani
5. Kwenye nyumba za ibada
6. Gulioni/mnadani

6. (a) Eleza kirefu cha neno BAKITA.

(b) Eleza kazi nne (4) za BAKITA.

7. Kwa kutumia mifano kuntu kutoka katika tamthiliya ya Kilio Chetu na Orodha, eleza kwa kifupi namna Mwanamke alivyochorwa katika sura tofauti tofauti. (Hoja tatu (3) kutoka kila tamthiliya.)

8. Soma shairi lifuatalo kisha jibu maswali yanayofuata:

1. Enyi vijana sikiliza, nawapa wangu wosia,

Nataka kuwaeleza, ushauri ulo mwema, 

Hakika nawapongeza, hapa mlipofikia, 

Hongereni, hongereni, Hongereni kuhitimu.

2. Ni mbali mlipofikia, kamwe msijebweteka, 

Matashi yenu kufikia, huo ni mwanzo sikia, 

Usije kuvitupia, vitabuvyo kwenye taka, 

Hongereni, hongereni,  Hongereni kuhitimu.

3. Shuleni mmejifunza, kusoma kwa uhakika, 

Kwa umakini mkajifunza, Kiswahili bila kuchoka, 

Lugha mkajifunza, bila hata kubweteka, 

Hongereni, hongereni, Hongereni kuhitimu.

MASWALI

(a) Andika kichwa cha shairi hili kwa maneno yasiyozidi manne.

(b) Neno “bweteka” lina maana gani kadiri ya lilivyotumika katika shairi hili?

(c) Mwandishi ametumia muundo gani?

(d) Taja tamathali mojawapo ya semi iliyotumika katika beti zote za shairi na mfano wa tamathali hiyo.

(e) Taja idadi ya mizani zilizopo katika mstari wa kwanza wa ubeti wa pili.

SEHEMU C (ALAMA 30)

Jibu maswali mawili (2) kutoka sehemu hii. Swali la 11 ni la lazima.

9. Fasihi simulizi ni ndizi ambazo huweza kubebwa katika vifungashio vya rangi tofauti. Eleza vifungashio vinne (4) na uelezee changamoto moja kwa kila kifungashio.

10. Mshairi hutumia taswira mbalimbali katika kufikisha ujumbe katika jamii. Dhihirisha dai hilo kwa kutumia diwani mbili ulizosoma. (Hoja tatu kwa kila diwani.)

11. Watanzania wa leo hawahitaji sio tu kiongozi bora bali mwenye uthubutu katika kupambania mahitaji yao. Kwa kutumia riwaya mbili ulizosoma, jadili mambo ambayo kiongozi anapaswa kuyakemea katika jamii.

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MKOA WA TANGA

MTIIIANI WA UTAMILIFU KIDATO CHA NNE 

(Kwa wanafunzi waliopo na wasiokuwepo shuleni) 

MSIMBO: 021 KISWAHILI

MUDA: SAA 3 MEI, 2023

MAELEKEZO 

1. Karatasi hii ina schcmu A,B na C zenye jutnla ya maswali kumi na moja(1 1).
2. Jibu maswali yotc katika sehemu A na B na maswali mawili kutoka schcmu C na swali la kumi na moja ni la lazima.
3. Sehemu A ina alama 16 na sehemu B ina alama 54 na sehemu C ina alama 30.
4. Zingatia maelekezo ya kila sehcmu ya kila swali
5. Simu za mkononi na vitu visivyotakiwa haviruhusiwi katika chumba cha mtihani
6. Andika namba yako ya mtihani katika kila ukurasa wa kijitabu cha kujibia.

SEHEMU A (ALAMA 16)

Jibu maswali yote

1. Chagua herufi ya jibu sahihi katika vipengele (i)-(x) kisha andika herufi ya jibu hilo

i. Mzee Jimbi aliwasimulia wajukuu zake chanzo cha nyoka kutambaa na jongoo kuwa na miguu mingi.Unahisi ni kipera gani cha hadithi Mzee Jimbi alikitumia? 

1. Vigano 
2. Soga 
3. Visasili
4. Tarihi
5. Ngano 

ii. Mama Mazoea alimnunulia mwanawe zawadi ya kamusi ya Kiswahili sanifu ya TUKI iliyichapishwa mwaka 1981 baada ya mwanawe kufaulu mtihani wg kidato cha nne ambapo alifaulu mchepuo wa HKL.Je Mama Mazoea alimnunulia mwanawc aina gani ya kamusi? 

1. Kamusi mahuluti 
2. KamuSi wahidiya 
3. Kamusi Thama 
4. Kamusi za scmi 
5. Kamusi za visawe. 

iii. Ombeni alijinasibu mbele ya rafiki yake "wakati wa likizo napenda kwenda Dar Es salaam" lakini rafiki yake alimjibu , " mimi napendaga kwenda jiji la kizota" je katika kauli ya rafiki yake Ombeni ni kosa gani amelifanya 

1. Upatanisho wa kisarufi 
2. Kosa la kimantiki 
3. Hakuna jiji la Kizota 
4. Kosa la kimatamshi 
5. Kosa la kuongeza viambishi 

iv. Juma alikuwa akitaniana na Mathayo "Juma akamwambia Mathayo ni mnene kama pipa" na Mathayo akamwambia Juma ni mwembamba mithili ya sindano.Je Juma na Mathayo wametumia tamathali gani za semi? 

1. Tashbiha 
2. Tanakali sauti 
3. Sitiari 
4. Tafsida
5. Tahaini

v. Mzee Kifaruhande anauguza mgonjwa  nyumbani kwake.je neno lililopigiwa mstari Tina jumla ya silabi ngapi?

1. Nne
2. Tano
3. tatu
4. Mbili
5. Sita

vi. Amani ni jambo la muhimu sana ndani ya Taifa letu" Tumeshuhudia kwenye nchi za wenzetu maiti zikizagaa kila mahali kwasababu ya vita, je neno maiti linapatikana katika ngeli gani?

1. U-I
2. LI-YA
3. A- WA
4. I -Zl
5. KU.

vii. Tu tayari kufanya mtihani wa Taifa 2023.Je sentensi hii ipo katika nafsi ya ngapi?

1. Nafsi ya pili
2. Nafsi ya kwanza
3. Nafsi ya tatu
4. Nafsi ya nne
5. Nafsi ya tano

viii. Kija alimsihi shangazi Yembe awasaidie kulipa ada ya Maisara iii aendelee na masomo yakc.Shangazi aliwapa kisogo. Kauli iliyopigiwa mstari ina maana: 

1. Alikubaliana nao
2. Aliwasikiliza
3. Aliwaramba kisogo
4. Aliwapuuza
5. Aliwaitikia

ix. Juma alifurahi alipopata maswali yote ya Kiswahili.Neno lililopigiwa mstari ni;

1. Notnino
2. Kielezi
3. Kitenzi
4. Kishazi tegemezi kivumishi
5. Kishazi tegemezi kielezi

x. Hamsini,laki,kasri na fikiri ni miongoni mwa maneno yanayothibitisha kuwa asili ya Kiswahili ni;

1. Krioli
2. Kibantu
3. Kiarabu
4. Pijini
5. Chotara

2. Oanisha mifano ya tamathali za semi zilizopo katika orodha A kwa kuchagua herufi ya mfano husika katika orodha B,kisha andika herufi husika katika karatasi yako ya kujibia.

SEHEI1U B (ALAMA 54)

Jibu maswali yote

3.. Uainishaji wa sentensi huzingatia vipashio vilivyopo katika scntensi husika.Tunga sentensi moja kwa kila kipashio katika vipashio vifutavyo

1. Kishazi hum kimoja
2. Kishazi tegemezii kimoja na kishazi huru kimoja
3. Vishazi tegemezi viwili na kishazi hum kimoja
4. Kishazi tegemezi kimoja na vishazi hum viwili
5. Vishazi tegemezi viwili na vishazi hum viwili.

4. a. Nini maana ya kiarifu?

b. Kwa kutumia mifano bainisha vipashio vinne vinavyounda kiarifu.

5. Zipo nadharia mbalimbali zinazoelezea chimbuko la Kiswahili lakini ipo nadharia inayokubalika kutokana na kuwa na ushahidi wa kisayansi na kihistoria.Kwa kutumia mifano hai toa hoja nne za kisayansi kubainisha nadharia hiyo.

6. Kwa kutumia mifano ya lugha ya Kiswahili taja sababu nne za utata katika mawasiliano.

7. Soma kifungu cha habari, kisha jibu maswali yanayofuata.

Mwanadamu ni kiumbe anayehitaji kuwa na rafiki iii aweze kuondoa ukiwa kwa kumletea faraja. Kwa kawaida marafiki hufahamiana, huzoeana na kuchangamkiana katika maongezi. Mandhari ya aina yoyote unaweza kupata marafiki yaani nyumbani, shuleni, kanisani, kazini na hata kisimani.

Kutokana na ukweli kuwa ushauri wa marafiki huwa na nguvu na ni rahisi kwa marafiki kuambukizana tabia, seuze hayo rafiki anaweza kukusababishia simanzi _.na si kukuletea furaha. Kwa hiyo ni muhimu kuchunguza kwanza tabia za mtu unaetaka kuwa rafiki yake. Ni hen kukosa rafiki kuliko kuwa na rafiki mlevi, mwongo, mwizi, mvivu au mwenye tabia mbaya nyinginezo. Rai yangu kwako, rafiki wa kukufaa ni yule mwenye adabu njema, busara, hekima na mwaminifu na pia mwenye utayari wa kukutakia mafanikio mema katika maisha yako.

Wahenga walisema akufaayc kwa dhiki ndiye rafiki. Ni ukweli usiopingika mtu anaycweza kukusaidia kwa dunia ya sasa ni yule mwenye kujua thamani ya mtu na si vinginevyo.

Maswali

1. Andika kichwa cha habari kinachoendana na habari uliyosoma.
2. Taja sehemu unazowcza kupata marafiki (sehemu tatu).
3. Toa maana ya maneno yaliyopigiwa mstari kama yalivyotumika katika habari.
4. Eleza faida ya kuwa na rafiki.

8. Soma kwa makini mazungumzo ya simu kati ya SIKITU na MGENI kisha andika kadi ya mwaliko

SIKITU : Halloo.Habari za jioni.

MGENI: Nzuri. Nani mwenzangu?

SIKITU : Sikitu hapa.Nimekupigia kukujuza kuwa ile harusi ya kaka Bahati itakuwa siku ya Jumamosi ya tarehe 6/7/2023 kuanzia saa 10 jioni.

MGENI : Heh mbona mapema hivyo?

SIKITU: Ndivyo walivyopanga.Ndoa itafungwa kanisa la pentacosta

Miembeni.Kisha shcrchc itafanyika Nyumbani Mabibo mtaa wa Samora ilivyo unakaribishwa.

MGENI: Asante.Nitumie kadi yangu.

SEHEMU C: (ALAMA 30)

Jibu maswali mawili(2) tu.Swali la 9 ni lazima

9. Waandishi wa tamthiliya mara nyingi hutumia^•mandhari ya mjini au kijijini kufikisha ujumbe fulani kwa jamii.Je ni mambo gani yanayokushawishi kugundua kuwa mandhari iliyotumika ni mjini au kijijini? Toa sababu tatu(3) kwa kila tamthiliya kati ya tamthiliya mbili ulizosoma.

10. Ni kwa namna gani waandishi wa kazi za riwaya wanavyotumia kipengele cha migogoro kuwasilisha dhamira zao.Toa hoja tatu kutoka katika kila riwaya.

11. Washairi ni walimu wazuri sana wa jamii yetu.Thibitisha kauli hii kwa kutumia hoja tatu(3) kutoka katika Diwani mbili ulizosoma.

ORODHA YA VITABU

USHAIRI

• Wasaka Tonge - M.S Khatibu (DUP)
• Malenga Wapya- TAKILUKI (DUP)
• Mashairi ya Chekecheka- T.A Mvungi (EP LTD)

RIWAYA

• Takadini- Ben. J. Hanson (MBS)
• Watoto wa Mama Ntilie- E. Mbogo (H.P)
• Joka la Mdimu- A.J.Safari (H.P)

TAMTHILIYA

• Ngoswe, Penzi Kitovu cha Uzembe- E. Semzaba (ESC)
• Kilio Chetu- Medical Aid Foundation (TPH)
• Orodha- Steve Raynolds (MA)

OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MKOA WA DAR ES SALAAM NA IRINGA

MTIHANI WA PAMOJA WA UTAMILIFU KIDATO CHA NNE - 2022^, KISWAHILI

MSIMBO: 021

MUDA: MASAA 3:00

MAELEKEZO

1. Mtihani huu una sehemu A, B, na C zenye jumla ya maswali (12) kumi na mbili
2. Jibu maswali yote katika sehemu A na B na maswali matatu (3) kutoka sehemu C
3. Sehemu A ina alama kumi na tano (15), sehemu B ina alama arobaini (40) na sehemu C ina alama arobaini na tano (45)
4. Zingatla maelekezo ya kila sehemu na kila swali
5. Simu za mkononi na vitu vingine visivyoruhusiwa havitakiwi kwenye chumba cha mtihani
6. Andika namba yako ya mtihani kila ukurasa wa kijitabu chako cha kujibia

SEHEMU A: (Alama 15)

1. Chagua herufi ya jibu sahihi katika vipengele (i) hadi (x) kisha andika herufi ya jibu sahihi katika kijitabu chako cha kujibia

(i) Vijana wanauza maembe uwanjani. Neno Maembe katika sentensi hii limesimama kama:- 

1. Chagizo
2. Kielezi
3. Shamirisho
4. Kiwakilishi

(ii) _________________ ni aina ya sentensi ambayo huundwa kwa kishazi tegemezi kimoja au zaidi na kishazi huru kimoja au zaidi

1. Shurutia
2. Ambatano
3. Sahili
4. Changamano

(iii) Ipi kati ya zifuatazo siyo dhima ya viambishi?

1. Hudokeza nafsi
2. Hudokeza wakati/njeo
3. Hudokeza nomino
4. Hudokeza mzizi wa neno

(iv) Katika lugha a kiswahili kuna aina ngapi za viwakilishi?

1. 9 (tisa)
2. 6 (sita)
3. 4 (nne) 
4. 5 (tano)

(v) Umbo -tu- katika neno "watakapotupambanisha" hutambulisha__________

1. wakati uliopita
2. O-rejeshi watenda
3. Kiambishi awali cha mashart
4. Urejeshi watendwa

(vi) Ni kauli inayotumia maneno ya kawaida lakini hutoa maana tofauti kabisa na ilivyokwenye maneno yale?

1. Mafumbo
2. Nahau
3. Misemo
4. Semi

(vii) Vipi kati ya vifuatavyo ni vipera vya hadithi?

1. semi, ngano, nyimbo, misemo
2. Soga, methali, ngonjera, misemo
3. Ngano, tarihi, visasili, soga, vigano
4. Vigano, hadithi, soga, nyimbo

(viii) Yafuatayo ni matawi ya sarufi isipokuwa____

1. Maumbo
2. Mtindo
3. Mantiki
4. Maana

(ix) Neno "Chakachua" ni neno la msimu ambalo linaweza kuwa mfano wa__

1. Misimu zagao
2. Misimu ya kitarafa
3. Misimu ya pekee
4. Rejesta ya Ofisini

(x) Ni sehemu katika sentensi inayokaliwa na mtenda wa jambo

1. Kiarifu
2. Kishazi huru
3. Kirai
4. Kiima

2. Oanisha maana ya dhana zilizo katika orodha A kwa kucha ua herufi ya dhana husika katika orodha B kisha andika herufi husika katika kijitabu chako cha kujibia

SEHEMU B: (Alama 40)

Jibu maswali yote katika sehemu hii

3. Bainisha njia zilizotumika kuunda maneno yafuatayo:-

1. Pembetatu
2. Harakaharaka
3. Batamzinga
4. Pikipiki

4. Onesha kiima na kiarifu katika tungo zifuatazo:-

a) Mwalimu mfupi atafuta ubao

b) Vijana watakaosoma vizuri watapewa nafasi ya kwanza

c) Mtoto anacheza

d) Kuimba kwake kunafurahisha sana

5. (a) Je, uandishi wa tangazo una umuhimu gani? (toa hoja tatu (3))

(b) Kwa kutumia kielelezo cha picha, Andika tangazo la kuuzwa kwa Gari aina ya Nissan Patrol nyeusi.

6. Hata baada to uhuru, Kiswahili kimekuwa kikikabiliwa na matatizo mbalimbali. Eleza kwa ufupi matatizo manne (4) yanayokikabili katika ukuaji na ueneaji wake nchini.

7. Soma shairi lifuatalo kicha jibu maswali yanayofuata

1. Corona ugonjwa gani, umezua taharuki, 

Chanjo haipatikani, Ulaya hakukaliki,

Tiba haijulikani, Dunia haifurukuti,

Corona ina maafa, kujikinga ni lazima

2. Hofu kubwa imetanda, wakubwa kwa wadogo, 

Mafua, homa kupanda, utaonauki "gugo", 

China mpaka mpanda, Corona haina vigo, 

Corona ina maafa, kujikinga ni lazima.

3. Walakini juu ya yote, mapenzi yameoteshwa,

Karantini kwa wote, makapera wameoa, 

Mabinti wasiopenzini, huu msimu wa ndoa, 

Corona ina maafa, kujikinga ni lazima.

4. Hakika baniani mbaya, kiatu chake dawa,

Wanandoa walishane, penzi bila taabu, 

Nao wapenzi wachanga, wasubiri janga lipite, 

Corona ina maafa, kujikinga ni lazima.

5. Mungu atasaidia, corona itaisha,

Elimu tazingatia, wizara wanakumbushia, 

Tunawe yetu mikono, epuka msongamano, 

Corona ina maafa, kujikinga ni lazima.

MASWALI

1. Pendekeza kichwa cha habari kisichozidi maneno matatu 
2. Unafikiri ni kwa nini mshairi anatuasa kuwa Corona ina maafa kujikinga ni lazima? 
3. Mwandishi ametumia muundo gani katika shairi hili? 
4. Kutokana na shairi ulilosoma eleza njia tano unazozijua utakazotumia kuepukana na ugonjwa wa corona.

8. Wewe ni mwenyekiti wa mtaa ambao umekumbwa na mafuriko lakini wananchi wako wanakataa kuhamia makazi mapya. Andaa hotuba utakayoitoa kwa wananchi wa mtaa wako ili kuwashawishi kuondoka katika sehemu hiyo. Jina la mtaa ni Kwamachombo na eneo la Makazi Mapya linaitwa Kitivo

SEHEMU C: ( Alama 45)

Jibu maswali matatu (3) kutoka sehemu hii

9. "Fasihi ni bidhaa adimu inayopaswa kuuzwa na kununuliwa sokoni" Kwa kutumia fasihi simulizi dhihirisha ukweli huu kwa kuzipambanua sifa zake mahususi. (Toa hoja sita (6)).

10. Utamu wa maji ya dafu ni kunywa kwenye kifuu chake, na utamu wa shairi ni lugha. Eleza jinsi waandishi wawili walivyotumia lugha ya picha katika kupamba mashairi yao. (Toa hoja tatu (3) kwa kila diwani)

11. Katika kazi ya fasihi jina Ia kitabu husadifu yaliyomo ndani ya kitabu. Kwa kutumia riwaya mbili ulizosoma, Toa hoja tatu (3) kwa kila riwaya kuthibitisha dai hilo.

12. "Wahusika mbalimbali katika kazi za fasihi huonyesha tabia mbalimbali ambazo nyingine ni mfano wa kuigwa na nyingine hazifai kuigwa katika jamii. Onyesha wahusika ambao tabia zao hazifai kuigwa". Tumia tamthiliya mbili kati ya tatu ulizosoma na utoe hoja tatu kwa kila tamthiliya

ORODHA YA VITABU VYA SWALI LA 10 - 12

USHAIRI

• Wasakatonge -  MS Khatibu (DUP)
• Malenga Wapya  - TAKILUKI (DUP)
• Chekacheka  - T.A. MVUNGI (EP & D. LTD)

RIWAYA

• Takadini - Ben 3. Hanson (MBS)
• Watoto wa Mama ntilie - E. Mb000 (H.P)
• Joka la Mdimu  - A.J. Safari (H.P) 

TAMTHILIYA

• Orodha -  Steve Reynold (M.A)
• Ngoswe Penzi Kitovu Cha Uzembe  - E. Semzaba (ESC)
• Kilio Chetu  - Medical Aid Foundation

OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MKOA WA KILIMANJARO

MTIHANI WA UTAMIRIFU KIDATO CHA NNE

MSIMBO 0021 KISWAHILI 

MUDA: 3:00 27/06/2022

MAELEKEZO

l. Karatasi hii ina sehemu A, B na C zenyej umla ya maswali kumi nambili (12)

2. Jibu maswali yote katika sehemuAna B na maswali matatu (3)kutoka sehemu C

3. SehemuA ina alama kumi na tano(15) sehemu B ina alama arobaini (40) na sehemu C ina alama arobaini na tano (45)

4. Zingatİa maelekezo ya kila sehemu na ya kila swali

5. Simu za mkononi na vitu vyote visivyoıuhusiwa havitakiwi katikachumba cha mtihani

6. Andika namba yako ya mtihani katika kila ukurasa wa karatasi za kujibia

SEHEMU A (ALAMA 15)

1. Chaguaherufi yajibu sahihi katika vipengele (i) hadi (x) kishaandikaherufi yajibu hilo katika karatasi ya kujibia.

i. Maneno yapi kati ya yafuatayo yanatokana na lugha za kibantu

1. Kitambara na bendera
2. Kitivo na ngeli
3. Hela na mtu
4. Godoro na sharubati 

ii. Ni neno lipi linalotoa taarifa kuhusu nomino?

1. Kitenzi
2. Kielezi
3. Kivumishi
4. Kiunganishi 

iii. Nj ia mojawapo ya kuzuia utata katika lugha ya mazungumzo ni ipi kati ya zifuatazo?

1. Kuepuka makosa ya kisarufi na kimantiki
2. Kutumia neno lenye maana zaidi ya moja
3. Kutumia kiwakilishi kiambata katika neno
4. Kutumia mofimu sahihi za wakati

iv. Neno lipi kati ya haya ni mofimu huru?

1. Uji
2. Uzuri
3. Uchache
4. Ufa

v. Ni semi zinazoonesha upinzani wa fikra.

1. Nahau
2. Vitendawili
3. Lakabu
4. Mizungu

vi. Ni hatua inayofuata baadayakipengele chamwisho wa baruakatika uandishi wa barua rasmi.

1. Jina la mwandishi
2. Cheo cha mwandishi
3. Saini ya mwandishi
4. Salamu za maagano

vii. Nisifaipi haitofautishi fasihi simulizinafasihi andishi?

1. Ukubwa
2. Uhifadhi
3. Ukuaji
4. Uwasilishaji

viii. Ni maneno yapi kati ya haya yafuatayo yametokana na njia ya kuambatanisha maneno?

1. Jenga na toweka
2. Pango na Pangisha
3. Pundamilia na mtu mwema
4. Hela na mtutu 

ix Tarihini mojawapo kati ya viperavyahadithiarnbavyo huelezeakuhusu.

1. Asili ya vitu kama vile milima, mito, wanyama, n.k
2. Kuonya kuhusu maisha ya watu
3. Makosa na uovu wa watu na kueleza maadili yanayofaa.
4. Kueleza matukio ya kihistoria

x. Moja kati ya zifuatazo Sio tabia ya Vitenzi halisi?

1. Kuonesha njeo
2. Kuoneshajina la mtenda
3. Kuonesha uyakinishi
4. Kuonesha nafsi

2. Oanishamaananadhanakatika Orodha A kwakuchaguaherufiyadhanahusikakatika Orodha B kasha andika herufi husika

SEHEMU B (ALAMA 40)

(Jibu maswali yote katika sehemu hii)

3. Kwakila sentensi onesha kiima na kiarifu kwa kutenga na kistarina kuandika "K" kwa kiimana "A" kwa kiarifu

i. Mwanasiasa alikuwa anahutubia wanakij iji wote leo 

ii. Mbuzi wangu mkubwa amekula majani yote.

iii.Ng'ombe wetu amekunywa maji machafu mno.

iv. Walifika asubuhi walimu wetu.

v. Mwalimu alikuj a kufundisha Kiswahili asubuhi.

4. Tungozifuatazo zinamaanazaidiyamoja. Toamaanambili tukwakilatungo.

A.Nimenunua mbuzi

B. Eda ameshinda shuleni

C. Ukija njoo na nyanya

D.Nyumbani kwao kuna tembo.

5. a) Soma kwa makini sentensi (i) hadi (iv) kasha fafanua kwa pamoja vipengele vinne (4) vinavyodhihirisha uhusiano baina ya Kiswahili na lugha za kibantu kisayansi

i. Mtoto amelala(kiswahili) 

ii. Mwana agonile(kingoni) 

iii. Mwana yogonile(kigogo) 

iv. Omwana yanagile(kihaya)

b) Kwa kutumia mifano na kutoa hoja mbili kwa kila hoja moja, eleza kwa utupl mafanikio ya lughayaKiswahili enzi za waarabu katika.

i) Dini 

ii) Biashara.

6. Kwa kutumia mifano kutoka katika tamthiliya ya Ngoswe Penzi Kitovu cha Uzembe E. Semzaba (ESC). Eleza kwa kifupi madhara manne yanayoweza kutokea katikajamii iwapo zoezi la uhesabuji watu (Sensa) litakumbwa na Uzembe.

7. Fikiria kuwa umekutana na mtu ambaye ameteuliwa kutoa hotuba kwenye mkutano wa kijiji kinachoendekeza mila potofu ya unyanyasaji wa walemavu wa ngozi lakini hajawahi kutoa hotuba tangu azaliwe. Wewe kamamwanafunzi wa kidato cha nne eleza kwa ufupi mambo makuu matano (05) atakayopaswa kuzingatia wakati wa utoaji wa hotuba hiyo ili ujumbe uliokusudiwa uweze kuwafikia walengwa.

8. Soma beti zifuatazo za shairi la kimapokeo, 

Kishajibu maswali yanayofuata.

Tuitafute elimu, vitabu vyote vyasema,

Nikitu lilo muhimu, kwa maisha yako mema

Tuipate na idumu, ijenge yalo hekima. 

Elimu dira sahihi, Ongoza yetu maisha

Elimu kwetu ni mali, uishike ninasema,

Haitaki ukatili,yakutaka uwe mwema, 

Maisha kuyakabili, kuyafanya yawe mema

Elimu dira sahihi, Ongoza yetu maisha

Maswali

a) Bainisha ukwapi na utao wamstari watatu wa ubeti wapili

b) Tajatamathali mbilizasemi kwamifanokutokakatikashairi ulilosoma.

c) Mwandishiwashairi hili anÜungumzianafsi ipi? Thibitishajibulakokwamifanomiwili kutoka katika shairi ulilosoma.

d) Elimu humpatiamtu fedha kwani atalipwa kuendananataalumaaliyonayo lakini kuna watu wana fedha nyingi ila hawana elimu. Kwa muj ibu wa shairi hili unadhani watu hao wanakosa kitu gani cha msingi? Eleza kwa hoja moja.

SEHEMU (Alama 45)

Jibu maswali matatu katika sehemu hii

9. Jifanye umepata baruayamwaliko washereheyasikuyakuzaliwakwarafikiyakoaitwaye Dadakiboga Stella itakayofanyika tarehe 12/08/2022 lakini kwa bahati mbaya Siku tano kablaya sherehe umepata safari ya kikazi kuelekea mkoani Mwanza. Andika barua kumtaarifu rafiki yako Dadakiboga Stella wa sanduku la barua 110 Soweto kuwa hutaweza kuhudhuria sherehe hiyo Jina lako liwe Makoti Msweta, Sanduku la posta 212 Arusha.

ORODHAYAVITABU KWASWALI LA 10-12

USHAIRI

• Wasakatonge — M.S Khatibu (DUP)
• Malenga Wapya- TAKILUKI (DUP)
• Mashairi - T.A Mvungi (EP &D.LTD)

RIWAYA

• Takadini - Ben J Hanson (MBS) Watoto Wa -E. Mbogo (HP)
• Joka La Mdimu —A.J Safari (HP)

TAMTHILIYA

• Orodha — Steve Reynolds (MA)
• Ngoswe Penzi Kitovu Cha Uzembe—E Semzaba(ESC)
• Kilio Chetu — Medical Aid Foundation (TPH)

10. "Mshairi ni mjuzi wa kubuni na kuandaa taaswira itakayo mvuta msomaji katika kazi ya ushairi ” Kwa kutumia diwani mbili kati ya tatu ulizosoma, Elezajinsi mwandishi alivyotumia taaswiratatu kutoka katika kila diwani zilivyotumiwa na msanii kuwasilisha ujumbe kwaj amii.

1l. Watanzania wa leo wangefaidika sana na tamthiliya kama wangekuwa na utamaduni wakusoma tamthiliya. Thibitisha kauli hii kwa kutumia vitabu viwili kati ya hivyo vilivyotaj wa hapojuu.

12. "Waandishi wa kazi za Fasihi huibua migogoro mbalimbali nakupendekeza masuluhisho ili kuelimisha jamii husika Thibitisha kauli hiyo kwa kutoa hoj a tatu kutoka katika Riwaya mbili kati ya riwaya tatu ulizosoma.

OFSI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA MUUNGANO WA WAKUU WA SHULE ZISIZO ZA SERIKALI(OHONGSS)

MTIHANI WA UTIMILIFU KIDATO CHA NNE 2022

 KISWAHILI 

MASAA : 3 JUNI 2022 

MAELEKEZO

1. Mtihani huu una sehemu A, B, na C.
2. Jibu maswali yote katika sehemu A na B, na maswali matatu tu katika sehemu C.
3. Majibu yote yaandikwe kwenye kijitabu cha kujibiwa ulichopewa.
4. Andika namba yako ya mtihani kwenye kila karatasi ya kijitabu cha kujibia.

SEHEMU A (Alama 15)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

1. Chagua herefi ya jibu sahihi kisha andika jibu lako kwenye kijitabu cha kujibia.

(i) Mhazili ni;

1. Mwalimu wa chuo kikuu 
2. Mtu anayerekodi video 
3. Mtu anayetunza na kuazimisha vitabu maktaba 
4. Mtu anayeandika kwa mashine kama vile kompyuta na kuhifadhi majalada ya ofisi

(ii) ‘Pigia mstari.’ Msemo huu una maana ya;

1. Chora mstari chini ya maneno 
2. Piga kwa mstari 
3. Hilo ndilo jibu 
4. Kataa

(iii) Amechomwa na mwiba. Neno lililokolezwa wino ni;

1. Kihusishi
2. Kiunganishi  
3. Kihisishi 
4. Kivumishi

(iv) Mwanzilishi wa mashairi ya mtindo kujibizana ni;

1. Shaaban Robert 
2. Mathias Mnyampala 
3. Abeid A. Kaluta 
4. Saadan Kandoro

(v) Neno ‘mbakaji’ limeundwa kwa njia ya;

1. Mnyumbuliko 
2. Kufananisha kazi 
3. Uhulutishaji 
4. Utohoaji

(vi) Maneno yapi yametokana na mbinu ya ukopaji?

1. Duka na chujio
2. Papai na pikipiki  
3. Namba na kuku 
4. Kibatari na karoti

(vii) Kipande cha pili katika mshororo wa shairi huitwa;

1. Utao 
2. Ukwapi 
3. Mwandamizi 
4. Mtawalia

(viii) Utokeaji wa misimu katika jamii hutegemea……………

1. Uchaguzi wa viongozi
2. Shughuli itendekayo  
3. Mabadiliko ya kijamii 
4. Utani uliopo miongoni mwa wanajamii

(ix) Neno lipi kati ya yafuatayo linaweza kudokeza mtenda au mtendwa?

1. Kiunganishi 
2. Kiwakilishi 
3. Kihisishi 
4. Kielezi

(x) Kati ya sababu zifuatazo ni ipi si sahihi kuhusu matumizi ya kamusi?

1. Kujifunza lugha ya kigeni 
2. Kubaini kategoria ya neno 
3. Kusanifisha maneno mapya 
4. Kujua tahajia za maneno

2. Oanisha maelezo ya kifungu A na maneno katika kifungu B

SEHEMU A (Alama 40)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

3. Bainisha mizizi ya maneno yafuatayo:

1. Anabisha
2. Nimeibeba
3. Pamba
4. Wezesha

4. Eleza miundo minne ya kishazi tegemezi.

5. (a) Bainisha kwa mifano njia nne za uundaji wa misimu.

(b) Eleza mambo manne ya kuzingatia unapofanya mazungumzo.

6. Kiswahili ni kibantu. Thibitisha dai hili kwa kutumia hoja nne.

7. Bainisha taswira mbili kwa kila diwani za Wasakatonge na Malenga Wapya.

8. Chukulia kuwa wewe ni mwalimu Haule Ndomba wa shule ya sekondari Nyika. Mwandikie barua pepe mkuu wako wa shule ukimtaarifu kuwa hutaweza kufika kazini kwa kuwa hujihisi vizuri kiafya.

SEHEMU C (Alama 45)

Jibu maswali matatu tu katika sehemu hii.

9. Tunga utenzi wenye beti tano kuhusu Sensa ya watu na makazi 2022.

10. Tumia diwani mbili, hoja tatu kwa kila moja, kuonesha ni kwa namna gani waandishi wa kazi za fasihi hutumia kazi zao kuelimisha jamii.

11. Uteuzi mzuri wa wahusika ndio husaidia kuibua dhamira mbalimbali katika kazi za fasihi. Jadili kauli hii kwa kutumia tamthiliya mbili ulizosoma. (Hoja 6)

12. Dhihirisha utokeaji wa migogoro katika jamii kwa kutumia riwaya mbili ulizosoma. (Hoja 6)

ORODHA YA VITABU

 USHAIRI

Wasakatonge - M. S. Khatibu (DUP)

Mashairi ya Cheka Cheka - T. Mvungi (DUP)

Malenga Wapya - TUKI

 RIWAYA

Watoto wa Mama N’tilie - E. Mbogo

Joka la Mdimu - A. J. Safari (HP)

Takadini -

 TAMTHILIYA 

Kilio Chetu - Steve Raynolds (MA)

Orodha - Medical Aid Foundation

Ngoswe Penzi Kitovu cha Uzembe - Edwin Semzaba

OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

HALMASHAURI YA WILAYA YA KILOSA UMOJA WA KITAALUMA KANDA YA MIKUMI

MTIHANI WA KIDATO CHA NNE WA  KUJIANDAA NA UTAMILIFU

021  KISWAHILI

(Kwa watahiniwa walioko shule tu) 

Muda: Saa 3 Alhamisi Machi 18, 2021 

MAELEKEZO:

1. Mtihani huu una sehemu A, B, na C zenye jumla maswali 12.

2. Jibu maswali yote katila sebemu A na B kisha maswali matatu (3) kutoka sebemu C.

3. Zingatia maagizo ya kila sehemu na kila swali.

4. Hauruhusiwi kuingia na simu wala nakala yoyote inayohusiana na somo la Kiswahili.

5. Andika namba yako ya mtihani katika kila ukurasa wa kijitabu Chako cha kujibia.

SEHEMU A (ALAMA 15)

Jibu maswali yote katika sehemu hii

l. Katika kipengele cha i-x chagua jibu sahihi kwa kuandika herufi ya jibu sahihi katika kijitabu Chako cha kujibia

i.Sentensi ipi kati ya zifuatazo ina kiambishi cha mtendwa nafsi ya pili umoja?

1. Wao walituibia madafrari
2. Wewe umeona taka mbali
3. Nitakununulia nguo mpya
4. Nimekiona kilichopotea
5. Baba anamuonea huruma 

ii.________________ ni mabadiliko ambayo yamesababisha uhitaji wa neno nywila

1. Uchumi
2. Sayansi na teknolojia
3. Utamaduni
4. Siasa

iii. Zifuatazo ni nomino za kawaida isipokuwa

1. Bunge
2. Meza
3. Shali
4. Dawati
5. Mwanajeshi

iv. Sentensi "Waziri wa fedha atawakilisha bajeti ya mwaka wa fedha 2010/2011" ina kosa gani la kisarufi?

1. Kosa la kimsamiati
2. Kosa kimuundo
3. Kosa la kimatamshi
4. Kosa la kimantiki
5. Kosa la kimaana

v. Maneno, nahau au sentensi ambatano hutumiwa na wasanii wafasihi ili kutia nguvu katika maana, mtindo na sauti katika maandishi ama kusoma huitwa

1. Ujumbe
2. Tamathali za semi
3. Majigambo
4. Matumizi ya lugha 
5. Msisitizo

vi. Vifuatavyo ni vigezo vya kiisimu vinavyothibitisha ubantu wa Kiswahili isipokuwa

1. Upatanisho wa kisarufi
2. Msamiati
3. Muundo wa sentensi
4. Ushairi wa Kiswahili
5. Ushahidi wa Malcon Guthrie 

vii. Ni seti ipi haina tawi la sanaa?

1. Maonesho, ususi, uhunzi, ufumaji, utarizi na uchongaji.
2. Ususi, uhunzi, ufumaji, utarizi, uchongaji na ufinyanzi.
3. Fasihi, sarufi, muziki, uchoraji, ngoma, ufinyanzi na ususi,
4. Fasihi, maonesho, ususi, uhunzi, uchoraji, na utarizi.
5. Hakuna jibu sahihi.

viii. Zifuatazo ni dhima za uundaji wa maneno mapya katika lugha isipokuwa

1. Kwa ajili ya matumizi ya kawaida ambayo huchukua sura mpya karibu kila siku
2. Kwa ajíli ya kuweza kutafsiri maneno mengi kutoka lugha yako kwenda lugha nyingine, 
3. Ili kupata msamiati utakaokubalika katika shughuli mahususi kama Vile benki, forodhani.
4. Kwa ajili ya kuburudisha na kuonya jamii.
5. IIi kukidhi haja ya mawasiliano.

ix. Viambishi vya 0-rejeshi ya nomino "gari" ni vipi kati ya vi fuatawo?

1. O/NO
2. YE/O
3. LO/YO
4. O/ZO 
5. PO/YO

x.Taja seti iliyosahihi katika mambo yanayounda fasili ya lugha.

1. Kukidhi haja ya mawasiliano, sauti, nasibu, mama,
2. Sauti, nasibu, kukubaliwa na jamii, maana, kufurahisha
3. Sauti, nasibu, maana, kukubaliwa najamii kukidhi haja ya mawasiliano
4. Sauti, nasibu, maana, kukubaliwa najamii kuelimisha
5. Sauti, maana, nasibu fonimu kukubaliwa najamii

2. Oanisha maana ya dhana ya vifungu vya maneno vilivyo katika orodha A kwa kuchagua herufi ya dhana husika katika orodha B, kisha andika herufi husika katika kijitabu chako cha kujibia.

SEHEMU B (ALAMA 40)

Jibu maswali yote kutoka schemu hii

3. Kwa mifano dhahiri, unadhani watanzania watakumbwa na matatizo gani endapo watatumia lugha isiyofaha katika mawasiliano yao ya kila siku, Tao hoja nne.

4. Kwa kawaída fasihi simulízi huweza kukumbwa na matatizo katika vipengele vyake vikubwa vinne. Vitaje

5. (a) Nini maana ya Msamiati?

(b) Moja ya tabia ya lugha ni kujizalisha ili kupata msamiati mpya utakaokidhi haja ya mawasiliano. Kwa kifupi, eleza mbinu tano ambazo lugha ya Kiswahili inaweza kuzitumia ili kujizalishia maneno mapya.

6.(a) Toa mfano wa neno linaloonesha dhima ya kiambishi ulichopewa kulingana na maelezo yake na ukipigie mstari.

(i) "Li" - kuonesha urejeshi wa mtendwa

(ii) "Kwa" — kuonesha sababu na kuulizia sababu

(iii) ‘Tu’ kuonesha nafsi

(iv)"Ku" kuonesha wakati uliopita

(b). Kwa maelezo mafupi tofautisha istilahi zifuatazo.

(i) Sarufi na Fasihi

7. Waarabu, Wajerumani na Waingereza kwa nyakati tofauti waliitawala Tanganyika, eleza kwa ufupi mambo matano (5) yaliyofanywa na Waingereza katika kuikuza na kuineza lugha ya kiswahili.

8. Soma shairi lifuatalo kishajibu maswali yatakayofuata

l. Mtu wa fikra njema na kwa watu huacha jina.

Kwa kujua dunia nzima, likawa kubwa hazina

Kwa kujua jambo jema, lisilokuwa na shari,

Na watu wajao nyuma, wakapenda kulisoma.

2. Mvuka nguo chutama, wendapo wajihadhari, Na busara ni kutenda, tendo ambalo ni jema, Viumbe wakalipenda, ukapata na heshima, Tabasuri na hekima, ni muhimu maishani.

3. Maisha daima yenda, utaacha nini nyuma?

Ni roho yenye hekima, usambe ni santuri,

Ambayo huweza sema, maneno kwa kukariri, Hali haina uzima, ufahamu ni tafakuri.

4. Kama akili hunena, tungeshindwa na vinanda,

Vya sauti nzuri sana,visivyoweza kutenda,

Matendo yenye maana, ambayo mtu hutenda,

Fikra ni fani bora, katika fani za watu,

5. Weledi wenye busara, na maarifa ya vitu,

Wafahamu kwa sura, ulimwengu wetu wote,

Hekima na busara ya mtu, hupimwa kwa matendo mema, Ayatendayo yenye utu, na wala si maneno mengi kinywani.

(a) Eleza dhamira ya mtunzi wa shairi hili.

(b) Neno jina lina maana gani katika shairi?

(c) Mtu mwenye akili ni mtu wa namna gani?

(d)Eleza maana ya maneno yaliyokolezwa wino kama yalivyotumiwa kwenye shairi hili.

(e) Kwa nini hekima na busara ya mtu humpimwa kwa matendo na siyo maneno?

SEHEMU C (ALAMA 45)

 Jibu maswali matatu (3) tu kutoka schemu hii

9. Andika insha ya hoja isiyopungua maneno mia mbili (200) na isiyozidi maneno mia mbili na hamsini (250) kuhusu madhara ya kuchafua mazingira.

ORODHA YA VITABU KWA SWALI LA 10-12

USHAIRI

• Wasakatonge - M.S. Khatibu (DUP)
• Malenga Wapya - TAKILUKI (DUP)
• Mashairi ya Chekacheka - T.A. Mvungi (EP & D. LTD)

RIWAYA

• Takadini - Ben J. Hanson (MBS)
• Watoto wa mama N’tilie - E. Mbogo (H.P)
• Joka la Mdimu - A. J. Safari (H.P)

TAMTHILIYA

• Orodha - Steve Reymond (MA)
• Ngoswe Penzi Kitovu cha Uzembe - E. Semzaba (ESC)
• Kilio Chetu - Medical Aid Foundation (TPH)

10. ‘Mshairi siku zote hukemea uonevu katika jamii.’ Thibitisha kauli hii kwa kutoa hoja tano kutoka katika kila diwani kati ya diwani mbili ulizosoma

11."Waandishi wa kazi za fasihi ni walimu wa jamii", Wewe kama mwanajamii, eleza namna ulivyonufaíka na ualimu wa waandishi wawili wa riwaya ulizosoma. Toa hoja tatu kila kitabu.

12. Vijana ndio nguvu kazi ya Taifa lakini mara nyingi vijana hao huliangusha taifa kwa kutenda matendo yasíyofaa. Kwa kutumia tamthilíya mbili ulizosoma, fafanua matendo yasiyofaa yanayotendwa na vijana. Toa hoja tatu kila kitabu

Namba ya Mwanafunzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MTIHANI WA UTIMIRIFU MKOA WA ARUSHA MEI 2021

KIDATO CHA NNE

KISWAHILI

MAELEKEZO

• Karatasi hii ina sehemu A, B na C zenye jumla ya maswali kumi na mbili (12)
• Jibu maswali yote katika sehemu A na B na maswali matatu (3) kutoka katika sehemu C.
• Zingatia maagizo ya kila sehemu ya kila swali
• Simu ya mkononi na vitu vyote visivyoruhusiwa havitakiwi katika chumba cha mtihani.
• Andika namba yako ya mtihani katika kila ukurabawa kitabu chako cha kujibia.

SEHEMU A (ALAMA 15)

1.Jibu maswali yote Katika sehemu hii,

(i) Ni aina ya wahusika ambao hawabadiliki na wamepewa majina ambayo humfanya msomaji aelewe tabia na matendo yao;

1. Wahusika wakuu
2. Wahusika bapa sugu
3. Wahusika duara
4. Wahusika bapa vielelezo
5. Wahusika shinda

(ii) Vishazi tegemezi vimegawanyika katika aina kuu mbili ambazo ni;

1. Vishazi tegemezi viwakilishi na vielezi
2. Vishazi tcgemezi vivumishi na viunganishi
3. Vishazi tegemezi vumishi na vielezi
4. Vishazi tegcmezi vikuu na visaidizi
5. Vishazi tegemezi nomino na vihusishi

(iii) Anatoa ufafanuzi juu ya ubantu wa Kiswahili kwa kuelezea wakazi wa mwambao waliojulikana kama "Wazanji" na watawala wao waliojulikana kama "Wakilimi"

1. Ali-Idris
2. Al-Masudi
3. Marco Polo
4. Ibin Batuta
5. Fumo Liyongo

(iv) Ni lahaja zinazopatikana Mombasa;-

1. Kitumbatu, kingazija, kimvita na kingare
2. Kizwani kintang'ta, kinakunduchi na kibajuni
3. Kijomvu, kingare, chichifundi, na kimvita
4. Kitumbatu, kingare, kimvita na chichifundi
5. Kimvita, chichifundi, kingazija na kijomvu

(v) Mofimu ku iliyopigiwa mstari imebeba dhima gani katika kitenzi sikukukumbuka

1. Ukanushi wakati uliopita
2. Ukanushi nafsi ya kwanza umoja
3. Kauli ya kutendeka
4. Kiambishi kirejeshi kauli ya kutenda
5. Kudokeza mtendwa

(vii) Sehemu ya mzizi asilia iliyoambikwa kiambishi "a" mwishoni

1. Shina
2. Mzizi huru
3. Mofu
4. Kauli
5. Mofimu huru

(viii) Ni tamathali ya semi ambayo Jina la mtu hutumiwa kwa watu wengine wenye tabia, mienendo, hulka au kazi sawa na mtu huyo

1. Taniaba
2. Tabaini
3. Majazi
4. Tashtiti
5. Ritifaa

(ix) Neno SHADARA limepatikana Iwa kutumia njia gani ya uundaji wa maneno?

1. Kutohoa
2. Ufupishaji
3. Miambatano
4. Uhulutishaji
5. Kukopa

(x) Chama cha kukuza na kueneza Kiswahili "TAKILUKI" kilianzishwa mwaka

1. 1964
2. 1967
3. 1979
4. 1972
5. 1965

(xi) Aina ya hadithi za ngano zenye wahusika wanyama tu hujulikana kama,

1. Hekaya
2. Hurafa
3. Istiara
4. Soga
5. Vigano

2. Chagua kifungu cha maneno kutoka orodha B kinachotoa maelezo sahihi ya maneno neno katika orodha A.

SEHEMU B ( Alama 40)

3. Bainisha aina ya kauli katika vitenzi vilivyopigiwa mstari, huku ukifafanua kiambishi kinachojenga kauli hiyo katika tungo zifuatazo.

(i) Matukio ya ubakaji yanaogofya

Waoga wanafahamika

(iii) Nyumba itajengwa na wazazİ

(iv) Dawa za kienyeji zilimlevya sana

4. Huku ukuota mifano. Fafanua dhima nne za mofimu "M" katika lugha ya Kiswahili.

5. Fafanua kwa hoja nne, mambo yanayothibitisha kuwa asili ya lugha ya Kiswahili ni pwani ya Afrika ya Mashariki,

6. Methali hutawaliwa na vipengele mbalimbali vya lugha, onesha vipengele vya lugha vilivyotumika katika utunzi wa methali zifuatazo.

(i) Kibuzi na kibuzi hununa jahazi

(ii) Akili ni mali

(iii) Farasi hamuwawezi, tembo mtawalishani?

(iv) Baniani mbaya kiatu chakc dawa.

(v) Avumayc 'baharini papa, kumbe wengine wapo

7. Soma shairi lifuatalo, kisha jibu maswali yanayofuata Mtu wa fikra njema, kwa watu umcacha jina

Chuma chetu imara, Afrika na dunia nzima,

Mikakati imara lojenga, Tanzania nuru kuangaza

Jiwe Ietu limeondoka takuenzi daima

Katika yote dunia, Jinalo lilivema

Misimamo yenye mashiko, ndiyo yako şifa njema 

Nia kubwa kujenga, boma, ndiyo ndoto yako imara

Chuma chetu kimelala, hakika umeacha alama

'Umoja uliujenga, utengano likemea

Uchapakazi ulihimiza, nani alibaki nyuma?

Macndeleo kuyajcnga, Elimu hukuacha nyuma.

Nguzo yetu imeinama, nyoyo zetu zimechutama

Wangu wosia naweka, aloacha kuyaenzi

Uzalendo tuudumishe, Ufisadi tuupinge

Vizazi vijavyo tupate hadilhia, mazuri ya mwamba wetu. 

Takuombea daima, lalc kwa ushindi shujaa.

Maswali

(a) (i) Shairi hili limejegwa kwa kutumia muundo gani?

(ii)Fafanua mambo ya msingi yakuzingatia wakati wa uchambuzi wa muundo katika ushairi (Hoja Nne)

(b) Onesha upekee wa mıvandishi katika shairi hili (Hoja Nne)

(c) Mwandishi ana maana gani anaposema jiwe, mwamba chuma na nguzo?

(d) Andika kichwa cha habari cha shairi hili.

(e) Mwandishi anahimiza nini katika kumuenzi shujaa.

8. Kijiji chenu cha Kiloza kimeanzisha mradi wa kilimo cha umwagiliaji. Wewe kama afisa manunuzi, andika barua katika kampuni ya Olotu inayojihusisha na uuzaji pembejeo za kilimo kuangiza bidhaa zitakazotumika katika kuendesha mradi. Jina lako ni Ombeni Mtapewa.

SEHEMU C (Alama 45)

Jibu maswali matatu kutoka katika sehemu hii.

9. Ni kweli kwamba lugha ya Kiswahili imevuka mipaka na kuenea katika maeneo mbalimbali duniani. Thibitisha ukweli wa dai hili (Hoja - 5)

TAMTHILYA

Orodha - Steve Reynolds (MA)

Ngoswe Penzi Kitovu cha Uzembe -E. Semzaba (ESC)

Kilio chetu - Medical Aid Foundation

RIWAYA

Takadini - Ben Hnson (MBs)

Mamantilie - Emanuel Mbogo

Joka la mndimu - A. J. Safari (HP)

USHAIRI

Cheka cheka - T. Muungi

Malenga wapya - Takiluki

Wasaka tonge - Mohamed Seif Khatibu

10. Washairi ni wataalamu wazuri na waliobobea katika kutumia jazanda zinazotoa ujumbe kwajamii. Tumia jazanda tatu kwa kila diwani mbili uliyosoma.

11. Lugha ni kipengele cha msingi katika ujenzi wa kazi ya fasihi ambayo husaidia katika kufikisha wazo la msanii kwa jamii. Kwa kutumia riwaya teule mbili (2) ulizozisoma. Jadili jinsi wasanii wa riwaya hizo walivyotumia kipengele cha tamathali za semi hoja Sita (6)

12. Mwandishi ni Mjenzi wa jamii. Thibitisha ukweli wa dai hili kwa kutoa hoja tatu kutoka katikaTamthilia mbili ulizozisoma

OFISI YA RAIS TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA

MTIHANI WA UTAMILIFU MKOA WA DODOMA 2020

021 KISWAHILI

(Kwa watahiniwa Walioko na Wasiokuwa Shuleni)

MUDA: SAA 3 Alhamisi, 6 Agosti 2020 mchana

Maelekezo

1. Karatasi hii ina sehemu A, B na C zenye jumla ya maswali kumi na mbili (12).

2. Jibu maswali yote kutoka sehemu A, B na chagua maswali matatu (03) kutoka sehemu C.

3. Zingatia maagizo ya kila sehemu na kila swali.

4. Andika kwa kutumia kalamu ya wino wa bluu au nyeusi

5. Simu za mkononi na vitu vyote visivyoruhusiwa haziruhusiwi katika chumba cha mtihani.

6. Andika namba yako ya mtihani katika kila karatasi yako ya kujibia.

SEHEMU A, (Alama 15)

Jibu maswali yote katika sehemu hii.

 1. Chagua herufi ya jibu sahihi katika vipengele (i) hadi (x), kisha andika herufi ya jibu hilo katika karatasi yako ya kujibia.

(i) Ni kanuni, sheria na taratibu zipi zinazozingatiwa na wazungumzaji wa lugha fulani?

1. Mofimu, Neno, Kirai, Kishazi na Sentensi
2. Herufi, Sauti, Mofimu,Silabi na neno.
3. Sarufi Maana, Sarufi Miundo, Sarufi Maumbo na Sarufi Matamshi.
4. Sarufi maana, Mofimu, Neno na Kirai
5. Silabi, Neno, Kirai na Sentensi.

(ii) ………………. Ni sauti zinazotamkwa mara moja na kwa pamoja kama fungu moja la sauti.

1. Sauti
2. Herufi
3. irabu
4. Silabi
5. Konsonanti

(iii) Zipi ni nyenzo za lugha yoyote duniani?

1. Sarufi na Fasihi 
2. Irabu na Konsonanti
3. Sarufi, Irabu na Konsonanti 
4. Fasihi, Irabu na Konsonanti
5. Sarufi, Fasihi, Irabu na Konsonanti

(iv) Mpangilio sahihi wa ngeli za kisintaksia ni upi?

1. YU/A-WA, I-ZI, LI-YA, U-I, KI-VI, U-ZI, U-YA, KU, PA-MU-KU
2. U-ZI, I-ZI, LI-YA, U-I, KU, YU/A-WA, U-YA, KI-VI, PA-MU-KU
3. YU/A-WA, I-ZI, LI-YA, U-YA, KI-VI, U-ZI, U-I, KU, PA-MU-KU
4. YU/A-WA, I-ZI, LI-YA, U-I, KI-VI, U-ZI, U-YA, PA-MU-KU, KU
5. YU/A-WA, I-ZI, LI-YA, U-I, KI-VI, U-ZI, U-YA, KU, PA-MU-KU

(v) Ni upi mpangilio sahihi wa mjengo wa Tungo?

A Kirai, Neno, Sentensi na Kishazi

B Neno, Kirai, Kishazi na Sentensi

C Kishazi, Kirai, Sentensi na Neno

E Sentensi, Neno. Kishazi na Kirai

(vi) Ni lugha mseto ya muda inayozuka pindi makundi mawili yenye lugha mbili tofauti yakutanapo.

1. Lugha ya vizalia 
2. Pijini
3. Kibantu 
4. Kiswahili
5. Kiunguja

(vii) Mambo muhimu yanayopatikana katika maana ya lugha ni kama yafuatayo, isipokuwa;

1. Ni sauti za nasibu 
2. Ni mfumo
3. Lugha hufurahisha na kufundisha 
4. Lugha inamuhusu binadamu
5. Lugha ni chombo cha mawasiliano

(viii) Ni sentensi ipi sio sentensi huru?

1. Juma anacheza mpira
2. Anaimba vizuri
3. Mtoto aliyepotea jana amepatikana.
4. Asha ni mtoto mzuri
5. Yule alikuwa anataka kucheza mpira.

(ix) ……………. Ni kipashio kidogo kabisa cha lugha chenye maana. Maana hiyo yaweza kuwa ya kisarufi au kileksika;

1. Isimu 
2. Shina
3. Mzizi 
4. Kiimbo
5. Mofimu

(x) Ni seti ipi inawakilisha kikamilifu wahusika wa fasihi simulizi?

1. Vitu, mahali, wanyama, binadamu, fanani na maleba.
2. Hadhira, wanyama, maleba, binadamu na fanani.
3. Fanani, vitu, mahali, binadamu, maleba na wanyama.
4. Wanyama, manju, binadamu, vitu, mahali na maleba
5. Hadhira, binadamu, wanyama, vitu, mahali na fanani.

2. Oanisha maelezo yaliyo katika orodha ‘’A’’ ambayo ni aina ya tungo na orodha ‘’B’’ ambazo ni aina za maneno yanayounda tungo hizo kwa kuandika herufi ya jibu sahihi katika karatasi yako ya kujibia.

 SEHEMU B (Alama 40)

Jibu maswali yote katika sehemu hii

3. Tunga sentensi moja kwa kila alama kuonesha matumizi ya alama zifuatazo.

i. Mkato

ii. Mabano

iii. Alama za mtajo

iv. Nukta pacha

4. Andika maana ya methali zifuatazo;

1. Kikulacho ki nguoni mwako.
2. Mtaka cha uvunguni sharti ainame.
3. Mchumia juani hulia kivulini.

5. (a) Tenga kiima na kiarifu katika sentensi zifuatazo. Tumia alama ya mkwaju (/) na kuweka herufi “K” juu ya kiima na herufi “A” juu ya kiarifu.

i. Mdogo wangu anaongea sana

ii. Yule kijana aliyekuja hapa juzi amefariki dunia

iii. Frank ni kijana mpole sana

iv. Mama amelala sakafuni

(b) Changanua sentensi zifuatazo kwa njia ya matawi kwa kutumia mkabala wa kimapokeo

i. Fisi mkubwa ameuawa kichakani jana alfajiri.

ii. Mtoto aliyekuwa anacheza uwanjani amevunjika mguu.

6.(a) Kwa kutumia mifano miwili kwa kila kipengele, fafanua kwa ufupi jinsi vipengele vifuatavyo vinavyoonesha kuwa vitenzi vya Kiswahili na lugha za kibantu vina asili moja.

1. Mpangilio wa viambishi katika vitenzi
2. Kiambishi tamati katika vitenzi

b) Eleza kwa ufupi juu ya nadharia zifuatazo kwa jinsi zinavyoelezea asili ya Kiswahili

1. Kiswahili ni pijini au krioli
2. Kiswahili ni kiarabu

7. Kwa kutumia mifano, fafanua dhana zifuatazo kama zinavyotumika katika fasihi

1. Tashibiha
2. Takriri
3. Sitiari
4. Tashihisi
5. Mubaalagha

8. Soma kifungu cha habari kifuatacho, kisha jibu maswali yanayofuata;

Wanangu, toka zamani bara letu la Afrika lilikuwa na mambo yaliyohitilafiana na haya tunayoyaona sasa. Hadithi, vitimbi, na visa vilivyotokea zamani katika bara letu vinatofautiana sana na mabara yoyote mengine. Vyetu ni vitamu na bora kuliko vyote vile vilivyotokea katika mabara hayo.

Miujiza ya mambo yaliyotokea ina mizizi ambayo viini vyake hubenua waziwazi mila na desturi za asili tangu zamani, hivyo, hadithi hizo zina tija ya makumbusho ya daima milele. Kwa hiyo, katika hali yoyote yatupasa kuhifadhi hazina za mila zetu. Mila zetu zidumishwe; kwa mfano watu kuzunguka moto huku kizee kikongwe au ajuza akisimulia hadithi za mambo ya kale liwe ni jambo la kawaida kabisa. Katika dunia ya leo simulizi hizo za ujasiri na uzalendo zimeenea kutoka vizazi hadi vizazi. Mambo mengi yamebadilika kutoka mitindo aina aina, hivyo mabadiliko hayo yasitufanye sisi kusahau simulizi zetu katika mitindo yetu. Ni wajibu utupasao kuendeleza tabia hizi ili tubenue mbinu za masimulizi hata kwa vitabu.

Maswali

1. Pendekeza kichwa cha habari hii kisichozidi maneno matatu.
2. Bara la Afrika lina mambo gani mawili mazuri.
3. Mwandishi anatuhimiza tudumishe mila ipi?
4. Fupisha habari uliyosoma kwa maneno yasiyopungua 50 na yasiyozidi 60.

SEHEMU C (Alama 45)

Jibu maswali matatu(3) kutoka katika sehemu hii.

9. Wewe kama afisa Manunuzi wa kiwanda cha mbao cha Mshikamao S. L. P 100 Chamwino, andika barua kwa mfanyabiashara yeyote mashuhuri wilayani kwenu kuhusu agizo la vifaa vifuatavyo; Misumeno 5, gundi ya mbao lita 20, misumari ya nchi sita Kg 25, na kofia ngumu 40. Jina lako liwe Shukrani Kazamoyo.

10. Kwa kutumia diwani mbili ulizosoma, eleza jinsi taswira tatu kutoka kila diwani zilivyotumiwa na msanii kuwasilisha ujumbe kwa jamii.

11. “Kazi ya fasihi ina radha kwa sababu inamzungumzia pia mwanamke kwa namna tofautitofauti” Thibitisha kauli hii kwa kutoa hoja tatu kwa kila kitabu katika riwaya mbili ulizosoma.

12. Chagua wahusika wawili katika tamthiliya teule mbili ulizosoma na uoneshe ujumbe unaowasilishwa na waandishi kupitia matendo yao.

ORODHA YA VITABU

USHAIRI

Wasakatonge ---------------------------- M. S Khatibu (DUP)

Malenga wapya-------------------------- TAKILUKI (DUPU)

Mashairi ya Chekacheka---------------- T. A. Mvungi (EPdD.LTD)

RIWAYA

Takadini ----------------------------------- Ben J. Hanson (MBS)

Watoto wa Mama Ntilie ----------------- E. Mbogo (H.P)

Joka la Mdimu ---------------------------- A. J. Safari ( H.P)

TAMTHILIYA

Orodha ------------------------------------ Steve Reynolds ( M. A)

Ngoswe Penzi Kitovu cha Uzembe ----- E. Semzaba (ESC)

Kilio Chetu --------------------------------- Medical Aid Foundation (TPH)