KISWAHILI 2010

SEHEMU A

SARUFI

Katika swali la 1-5 andika herufiya jibu lililo sahihi katika karatasiyakoya kujibia.

1. "Ukitaka cha mvunguni inama". Hii ni sentensi ya aina gani?

1. ambatano 
2. changamano 
3. shurutia 
4. nyofu 
5. sahili

2. Katika neno "hatutakamilisha", kiambishi kinachoonesha nafsi ni kipi?

1. -ka- 
2. -ta- 
3. -ha- 
4. -sha- 
5. -tu-

3. "Kampeni ya upandaji miti wilayani Kishapu ilifanikiwa sana na wananchi." Sentensi hii ipo katika kauli gani?

1. kutendwa
2. kutendewa
3. kutenda
4. kutendana
5. kutendeka

4. Kisawe cha neno "beseni" ni kipi?

1. debe 
2. karai
3. ndoo 
4. pipa
5. chupa

5. Wingi wa sentensi isemayo, "Ubao umetumika" ni ipi?

1. Mbao itatumika
2. mbao umetumika
3. mbao zitatumika 
4. mbao imetumika
5. mbao zimetumika

6. Katika sentensi ifuatayo, ni neno lipi limetumika kama kiwakilishi? "Huu ni wa maziwa."

1. ziwa 
2. huu 
3. Ni 
4. Wa 
5. Maziwa

7. Ubegete ameshinda kondeni akiamia ndege. Kielezi katika sentensi hii ni kipi?

1. Kondeni 
2. Akiamia 
3. Ameshinda 
4. Ndege 
5. Kondeni akiamia

8. Mwalimu alikuwa anatunga mtihani. N eno "anatunga" limetumika kama aina ipi ya kitenzi?

1. Kishirikishi 
2. Kitenzi Kikuu 
3. Kisaidizi 
4. Kitenzi kipungufu 
5. Kitenzi jina

9. Alfajiri na mapema tuliondoka ukumbini. Mzizi katika neno lililopigiwa mstari ni upi?

1. -ondo-
2. -iondoka
3. -ondok-
4. ondoka
5. -iondok-

10. Kinyume cha neno "Tandika" ni kipi?

1. Tandaza
2. Tandua
3. Tanzua
4. Tanzia
5. Tandiko

11. Umoja wa sentensi "Machungwa mabichi yana ladha ya uchachu” ni...

1. Chungwa bichi lina ladha ya uchachu
2. Chungwa bichi lina ladha yake
3. Chungwa bichi lina kaladha ka uchachu
4. Chungwa bichi lina ladha kali
5. Vichungwa vibichi vina ladha ya uchachu.

12. Fundi atengenezaye herein, pete an mikufu huitwaje?

1. Sofara 
2. Mfuaji 
3. Sonara 
4. Mnajimu 
5. Fundi

13. "Zena amemnunulia mwanae kizibao” limetumika kwa maana ipi?

1. Suti yenye mikono mirefu
2. Jaketi kubwa
3. Shati la mikono mifupi
4. Koti fupi lisilo na mikono
5. Koti lenye mikono mirefu

14. Neno "kindumbwendumbwe” lina silabi ngapi?

1. Saba
2. Nne 
3. Tano
4. Mbili 
5. Tisa

15. Watalii wengi hufika Tanzania ili .mlima Kilimanjaro. Ni neno lipi linalokosekana kukamilisha sentensi hiyo?

1. kuzuru 
2. kuthuru 
3. kudhuru
4. kufuru 
5. kudhulu

SEHEMU B

MSAMIATI

Katika swali la 16 - 25 andika herufiyajibu lililo sahihi katika karatasiyakoya kujibia.

16. Baada ya mshenga kutoa wageni waliondoka na kurudi makwao. Chagua neno sahihi kati ya maneno yafuatayo ili ukamilishe sentensi hiyo.

1. fahari
2. posa
3. barua
4. mahali
5. mali

17. Neno "msimu” lina maana gani?

1. Majira
2. Muda
3. Mvua
4. Kipupwe
5. Masika

18. Yule bwana amelima kwa bidii na amevuna . . mwingi sana.

1. mipunga
2. mchele
3. mpunga 
4. wali 
5. michele

19. Kisawe cha neno ”hitimisho” ni kipi?

1. Hitima
2. Tamati
3. Mwanzo
4. Katikati 
5. Tanguliza

20. Katika vifungu vya maneno vifuatavyo ni kifungu kipi chenye maneno yanayoshabihiana?

1. Kuku, chiriku, njiwa, mwewe.
2. Almasi, dhahabu, kitok, chui
3. Maembe, mapera, shaba, matopetope
4. Shati, kiwiko, ukucha, kidole
5. Tembo, nyani, kondoo, mtende

21. Kinyume cha neno "shaibu" ni kipi?

1. Barubaru 
2. Ngariba 
3. Banati
4. Ajuza 
5. Kijana

22. Ng'ombe dume aliyeachishwa ambaye hutumika kwa kufanya kazi kama vile kuvuta mkokoteni au plau huitwaje?

1. Fahali 
2. Maksai 
3. Dume
4. Beberu 
5. Fahari

23. "Mfanyabiashara alipatwa na nuksi kubwa baada ya bidhaa zake kuungua moto". Ni neno lipi linalandana na neno "nuksi" kati ya yafuatayo?

1. Ghasia
2. Balaa 
3. Dhahama
4. Mkasa  
5. Tashititi

24. Kisawe cha neno "runinga" ni kipi?

1. Mninga 
2. Ninga
3. Televisheni
4.  Tovuti
5. Kinakilishi

25. Kinyume cha neno "kunyanyapaa" ni kipi?

1. Kutunza 
2. Kusifia
3. Kuhifadhi
4. Kubembeleza 
5. Kustahi

SEHEMU C

METHALI, NAHAU NA VITENDAWILI

Katika swali la 26 - 30 Andika herufiyajibu lililo sahihi katika karatasi yakoya kujibia.

26. Wanafunzi wa darasa la tano wanafanya kazi zote bega kwa bega. Neno lililopigiwa mstari lina maana gani?

1. Kuwasilishana 
2. Kuegemeana 
3. Kutegeana
4. Kushirikiana 
5. Mabega mawili

27. Kifungu cha maneno kisemacho, "Anayefanya juhudi katika masomo au jambo Iolote hufanikiwa" kinashabihiana na methali ipi kati ya zifuatazo?

1. Nazi haishindani na jiwe
2. Mwenye nguvu mpishe
3. Mgaagaa na upwa hali wali mkavu
4. Ukitaja nyoka shika fimbo mkononi
5. Uzuri wa mkakasi ndani kipande cha mti

28. Baada ya John kupanda cheo, alimtilia Sara kitumbua chake mchanga. Maana ya msemo "kutilia kitumbua mchanga" ni upi?

1. Kumsifia mtu asiye na sifa
2. Kumharibia mtu sifa zake au mambo yake mazuri
3. Kumharibia jina wakati hana jina
4. Kumtangaza maovu wakati hana
5. Kumtangazia mtu sifa asizokuwa nazo

29. Wanafunzi wa darasa Ia saba wamesoma kwa makini hadi wamehitimu masomo yao. Ni methali ipi kati ya zifuatazo inasadifu sentensi hiyo?

1. Ngoja ngoja yaumiza matumbo 
2. Kuuliza si ujinga
3. Ahadi ni deni 
4. Mwenda pole hajikwai
5. Mvumilivu hula mbivu

30. "Mwana wa ndugu kirungu, mjukuu mwanangwa." Methali ambayo haifanani na mehtali hii kati ya hizi zifuatazo ni ipi?

1. Ndugu chungu jirani mkungu
2. Damu nzito kuliko maji
3. Ndugu bora kuliko rafiki
4. Adui aangukapo mnyanyue
5. Mwana kidonda mjukuu kovu

31. Kifungu kipi cha maneno kinakamilisha methali ifuatayo? "Ikiwa kilemba kimelowa..."

1. kanzu nayo imeloa 
2. na mkuti uhali gani?
3. uhali gani mkuti? 
4. na mkuti umeloa
5. mwili wote umeloa

32. Aisatu hujulikana sana kwa "majina ya lakabu". "Majina ya lakabu" maana yake ni ipi?

1. Majina ya kujipa au ya watu wengine
2. Majina ya kupanga au kuchekesha
3. Majina ya kujipa au ya ukoo
4. Jina Ia kupanga au kupewa na watu 
5. Majina ya wazazi na ya ukoo

33. Binetuu anawachukua wazazi wake. "Kuwachukua" lina maana gani?

1. Huwatunza wazazi wake
2. Huwakaribisha wazazi wake
3. Huwakidhi haja za maisha 
4. Huwabeba kila wachokapo 
5. Huwagomboa wazazi wake.

34. Mama Chakupewa alipotokeza tu sebuleni, wapangaji wenzake wote yyaliangua-kichelo Msemo uliopigiwa mstari una maana gani?

1. Kucheka hadi mtu anatokwa na machozi
2. Kucheka sana 
3. Kucheka sana kwa sauti
4. Kucheka bila sababu 
5. Kucheka kwa muda mrefu

35. Kasanga alitegewa kitendawili na babu yake na akakitegua kwa kusema "Mwangwi". Kitendawili hicho ni kipi?

1. Huko ng'o na kule ng'o
2. Jinamizi laniita lakini silioni
3. Huku pi na kule pi
4. Kaa hapa nikae pale tumfinye mchawi
5. Kila niendako ananifuata

SEHEMU D

UFAHAMU

Soma kwa makini kifungu cha habari kifuatacho kashajibu swali la 36 - 45 kwa kuandika herufi yajibu lililo sahihi katika karatasiyakoya kujibia.

Hapo kale watu walikuwa wakila vyakula vibichi. Kadri miaka ilivyokwenda mbele watu igundua matumizi ya moto kwa njia ya kupekecha vijiti. Ugunduzi huu uliwasaidia kuanza kuchoma nyama na kupika vyakula.

Kadri miaka ilivyoendelea ndivyo maendeleo yalivyopatikana. Baada ya watu kupata moto kwa kupekecha vijiti, waligundua pia njia nyingine. Njia iliyotumiwa na watu wengi ni ile ya kutumia viberiti. Hivyo waliweza kutumia majiko ya aina mbalimbali kama jiko la mafuta ya taa, jiko la mkaa, jiko la gesi na waliweza kupika kwa kutumia kuni.

Kazi ya kupika ilikuwa rahisi baada ya ugunduzi huu, walianza kula vyakula vya mchanganyiko. Walitambua kwamba vyakula vinavyopikwa kwa mchanganyiko kama mseto na vinginevyo vina manufaa makubwa. Vyakula hivi hujulikana kama mlo kamili. MIO kamili huimarisha siha ya mlaji.

Matumizi ya viberiti hayakuishia katika kuwasha majiko. Viberiti hadi leo vinatumika kuwashia kandili, karabai, vibatari na mishumaa ili kuweza kupata mwanga katika nyumba zetu. Tunatumia viberiti kupata moto tunaoutumia kuchoma mabiwi na takataka nyingine ili kuondoa uchafu katika mazingira yetu.

Moto pia huweza kupatikana kwa njia ya umeme ambao aghalabu hutumika katika sehemu za miji. Ugunduzi wa umeme umesaidia katika shughuli za upishi. Huwawezesha akina mama kupika vyakula kwa kutumia majiko ya umeme. Hupika vyakula vingi kwa urahisi na kwa haraka zaidi. Hali hii imeleta uwezekano wa kupika vyakula vya mchanganyiko yaani mlo kamili. Vyakula hivi huwa na mchanganyiko wote, yaani vyakula vinavyotia nguvu na joto mwilini, vyakula vya kulinda mwili na kujenga mwili. Watu walao mlo kamili kwa nadra huwa goigoi.

Moto pia huweza kupatikana kwa kutumia lensi, kwani lensi ikielekezwa kwenye mwanga wa jua kwa muda mrefu basi karatasi itakayowekwa chini yake hushika moto.

Faida za moto ni nyingi. Hutupa mwanga wakati wa usiku, hutumika katika kuendesha mashine na mitambo mbalimbali. Kama moto usingegunduliwa, maisha ya watu yangekuwa duni.

Aidha, moto una madhara mbalimbali usipotumika vema. Madhara haya hutukumbusha kwamba "uzuri wa mkakasi, ndani kipande cha mti". Athari zake ni kama kuunguza majengo na mitambo, majengo yanapoungua wakati mwingine husababisha maafa ya watu kuungulia ndani ya majengo na mali zao.

Kuepuka madhara na hasara zitokanazo na moto hatuna budi kuwa waangalifu. Tuweke viberiti, mishumaa na taa mbali na watoto; tuunganishe nyaya za umeme kwa kutumia wataalamu, warina asali kufuata njia za kisasa kwa kutumia mavazi ya kitaalamu, kulima kwa kuepuka kuchoma mapori na mashamba. Tusipochukua tahadhari hiyo tutajuta, kwani "Hamna! Hamna! Ndimo mliwamo".

MASWALI

36. Kichwa cha habari hapo juu ni kipi?

1. Moto 
2. Umeme
3. Viberiti 
4. Taa 
5. Mkaa

37. Neno "Mseto" lina maana sawa na kifungu kipi cha maneno kati ya vifuatavyo?

1. Mchanganyiko wa matunda na mboga
2. Mlo kamili wenye virutubisho
3. Mlo uliotengenezwa kwa mboga mbichi
4. Kachumbari na wali
5. Mchanganyiko wa mchele na choroko

38. "Watu walao mlo kamili kwa nadra huwa goigoi". Sentensi hii ina maana ipi?

1. Watu walao mlo kamili maridhawa huonekana goigoi 
2. Watu walao mlo kamili maridhawa huonekana wanyonge
3. Watu walao mlo kamili mara chache huonekana dhaifu na wanyonge.
4. Watu walao mlo kamili mara nyingi huonekana wenyenguvu 
5. Watu walao mlo kamili mara moja moja huwa si wasikivu

39. "Hamna! Hamna! Ndimo mliwamo". Methali hii ina maana gani?

1. Ni hatari kutegemea mashine na mitambo kwani huleta madhara
2. Ni vizuri kuchukua tahadhari kabla ya janga kutokea
3. Tusizoee kusema hamna! Hamna! Mara kwa mara ili tusipate madhara.
4. Heri kusubiri tatizo ili upambane nalo kuliko kubashiri mambo yajayo 
5. Ni vizuri kuepuka madhara ya moto

40. Neno "siha" kama lilivyotumika katika kifungu cha habari Ilina maana gani?

1. Afya njema 
2. Sifa njema
3. Maisha mema
4. Tabia njema 
5. Bora afya

41. Kwanini watu wa kale walikula vyakula vibichi?

1. Moto ulikuwa na nguvu hafifu
2. Moto ulitumika kidogo
3. Moto ulikuwa haujagunduliwa
4. moto ulikolea polepole
5. Hawakuwa na vyakula vya kupika

42. MIO kamili huwa na mchanganyiko wa vyakula vyenye virutubisho mwilini. Vyakula hivyo ni vipi?

1. Vyakula vya kutia nguvu na joto, vya kujenga na kulinda mwili.
2. Vyakula vya protini, vinavyojenga mwili na hamirojo
3. Vyakula vinavyotia nguvu, joto na vitamin na vinavyolinda mwili
4. Vyakula vinavyojenga miili, hamirojo, vinavyotia nguvu na joto mwilini
5. Vyakula vinavyolinda mwili, hamirojo na vitamin.

43. Moto una faida nyingi katika maisha ya kila siku. Taja faida tatu za moto.

1. kupasulia miamba, kuota na mwanga
2. kupikia, kuota na kuzuia umande
3. kupikia, mwanga na kuteketeza uchafu
4. mwanga, kupasulia miamba na kulimia mashambani
5. kupasulia miamba, kupikia na kujenga

44. kama ilivyotumiwa na mwandishi, methali inayosema "Uzuri wa mkakasi ndani kipande cha mti" ina maana gani?

1. Hakuana marefu yasiyokuwa na ncha
2. Kitu kizuri lazima kitengenezwe kwa kutumia kipande cha mti
3. Usipochukua tahadhari mapema utapata mdhara
4. Kila chenye mwanzo kina mwisho
5. Hakuna kizuri kisicho na kasoro

45. Madhara yasababishwayo na moto kama yalivyoelezwa kwenye kifungu cha habari ni yapi?

1. Huleta uharibifu wa rasilimali na mazingira
2. Huteketeza nyumba na mitambo na husababisha vifo
3. Huleta maafa kwa viumbe hai, mali na huharibu mazingira
4. Husababisha vifo, uharibifu wa migodi na mabwawa ya samaki
5. Huteketeza nyumba, mali na huharibu miundo mbinu.

SEHEMU E

UTUNGAJI

Umepewa insha yenye sentesi tano (5) zilizoandikwa bila mtiririko sahihi wa mawazo. Zipange sentensi hizi ili ziwe na mtiririko wenye mantiki kwa kuzipa herufi A, B, C, D na E ili ujibu maswali 46 - 50.

46. Ili mpate kuyajua ni lazima mjifunze kwa bidii na maarifa muweze kufaulu mitihani yenu.

47. Ninyi ni vijana wadogo bado wenye matumaini ya kupata maendeleo katika maisha yenu ya baadaye.

48. Endeleeni kusoma na kujifunza kwa bidii kwani Elimu ni bahari, haina mwisho.

49. Elimu ndiyo itakayoweza kuwafungulia njia za kupata maendeleo hayo, katika safari hii ya kuelimika zaidi.

50. Katika safari hiyo ya kuelimika zaidi, utagundua kuwa yapo mambo mengi muhimu ambayo hamyajui.